Ülkemizde uygulanan çocukluk çağı ulusal aşı takvimi

Ülkemizde T.C Sağlık Bakanlığı Çocukluk Çağı Ulusal Aşı takvimi en son olarak 2020 yılında güncellenmiştir. Bu aşıları özetleyelim;

1. Hepatit B Aşısı: Hepatit B virusu, hepatit (karaciğer iltihabı) tablosuna yol açan bir virustur. Ülkemizde çocukluk çağı ulusal aşılama takvimi kapsamında 1998 yılından beri uygulanan Hepatit B virüs aşısı, hepatit B virusunun yol açabileceği karaciğer yetmezliği, siroz, karaciğer kanseri üzere önemli tablolardan korumaktadır. Aşılama şeması doğum (0. ay), 1.ay ve 6.ay olmak üzere 3 dozdan (0,1,6.aylar) oluşmaktadır. Hepatit B aşılamasına başlanılması için bebeğin beden yükünün 2000 gr ve üzerinde olması gereklidir. Hepatit B virüs olumlu olan annelerden doğan bebeklere doğum yüküne bakılmaksızın aşı ile birlikte birinci 12 saatte hepatit B virus immunglobulin (HBIG) de uygulanmaktadır. İnaktif olan aşı, kas içine enjeksiyon formülü ile uygulanır. Aşıya bağlı yan tesirler hafif ve geçicidir. Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, ağrı, halsizlik, uyaranlara karşı çok hassasiyet, ateş, ishal-kusma aşıya bağlı en sık görülen yan tesirlerdir.
2. Verem (BCG, tüberküloz) aşısı: Tüberküloz aşısının rutin aşılama programından çıkarılması için hastalık sıklığının 100,000’de 5’in altına düşmesi gerekmektedir. Dünya Sıhhat Örgütü 2021 yılı bilgilerine nazaran ülkemizde tüberküloz sıklığı 100,000’de 16 olarak bildirilmiştir. BCG aşısı, ülkemizin rutin aşılama takviminde 2.aydasol omuz bölgesine cilt içine (subkutan) olarak uygulanmaktadır. Şimdi tüberküloz aşısı yapılmamış olan üç aylıktan büyük çocuklarda cilt testi (PPD) yapılarak sonucuna nazaran aşı kararı alınır. Aşının yan tesirleri azdır. En sık yan tesirler boyun ile koltuk altında lenf bezi büyümesi ile bölgesel apse oluşumudur. Aşı sonrası 6-8 hafta içinde bir yara oluşur ve akabinde güzelleşerek kalıcı iz bırakır. Aşı sonrası kalıcı iz oluşmaması, aşının tekrarlanması gerektiği manasına gelmemektedir.
3. DaBT-İPA-Hib Aşısı: Ülkemizde genişletilmiş bağışıklama programı (GBP) çerçevesinde 2008 yılından beri difteri, boğmaca, tetanoz, H.influenza ve inaktif polio aşısı; beşli aşı olarak 2,4,6. ve 18.aylarda kas içine enjeksiyon formunda uygulanmaktadır. Öbür aşılar ile birlikte lakin farklı bölgelerden uygulanabilir. Aşıya bağlı yan tesirler sıklıkla hafiftir ve enjeksiyon bölgesinde şişlik, kızarıklık, ağrı, ateş, uyku hali yahut uykusuzluk, huzursuzluk, ishal ve iştah kaybıdır. Önemli yan tesirler çok azdır ve 40°C üzeri ateş, nöbet, daima ağlama formunda görülür. Bu durumda en yakın sıhhat kuruluşuna başvurulması gerekir.
4. Konjuge Pnömokok Aşısı: Pnömokok bakterisi zatürre, orta kulak enfeksiyonu, sinüzit, menenjit ve kan sirkülasyonunda enfeksiyon üzere kıymetli enfeksiyonlara yol açabilmektedir. Ülkemizde 7-valanlı pnömokok aşısı uygulamasına 2008 yılında başlanılmış, 2011 yılında ise daha yüksek koruyuculuğa sahip 13-valanlı aşı uygulamasına geçilmiştir. Aşı 2.,4. ve 12. aylarda kas içine uygulanır. Aşının yan tesirleri hafiftir. Ateş, alerjik tepki, kas ağrısı, aşı uygulama yerinde şişlik, kızarıklık ve ağrı formunda görülebilir.
5. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) Aşısı: Üçlü karma aşı olan KKK aşısı; kızamık, kızamıkçık ve kabakulak enfeksiyonuna karşı hamidir. Ülkemiz rutin aşı takviminde kızamık aşısı 12. ay ve 4 yaşında yapılmaktadır. Ayrıyeten kızamık sıklığının arttığı periyotlarda 9.ayda da ek doz kızamık aşısı önerilmektedir. Bu bağlamda ülkemizde 2019 yılından beri aktüel aşılama 9.ay, 12. ay ve 4 yaşında olmak üzere toplam 3 doz olarak uygulanmaktadır. Ayrıyeten, kızamık olduğu bilinen bir şahısla temas eden ve 2 dozdan az aşılaması olan 6 aylıktan büyük bireylere muhafaza hedefli temastan sonraki birinci 72 saat içinde kızamık aşısı yapılması önerilmektedir. KKK aşısı, başka aşılar ile birlikte uygulanabilir lakin enjeksiyon yoluyla yapılan canlı aşılar (su çiçeği, BCG) ile birebir gün yapılmazsa, ortalarında 4 hafta bırakılmalıdır. Kızamık aşısının yan tesirleri hafiftir. En sık yan görülen tesirler enjeksiyon yerinin etrafında şişlik, kızarıklık ve ısı artışıdır. Aşı uygulandıktan 5-10 gün sonra ateş ve döküntü de görülebilir.
6. DaBT-İPA aşısı: Difteri, boğmaca, tetanoz ve inaktif polio enfeksiyonuna karşı gözetici olan dörtlü karma aşı 4 yaşında kas içine uygulanmaktadır. Aşıya bağlı yan tesirler sıklıkla hafiftir. Aşı yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık, ateş, huzursuzluk ve iştahsızlık görülebilir.
7. Ağızdan çocuk felci aşısı (OPA): Poliomiyelit, daha çok çocukları etkileyen ve bulaştırıcılığı yüksek olan polio virüsün hudut sistemine saldırması sonucu oluşan, önemli komplikasyonları bir hastalıktır. Ülkemizde beşli karma ve dörtlü karma aşıların içinde inaktif polio aşısı da bulunmaktadır ve enjeksiyon formunda uygulanmaktadır. Ağız yoluyla uygulanan bir canlı virüs aşısı olan oral polio aşısı ise 6. ve 18. aylarda yapılmaktadır. Ülkemizde son polio olayına 1998 yılında rastlanılmış, Dünya Sıhhat Örgütü tarafından 2002 yılında duyurulan polionun eradike edildiği bölgeler listesine ortasına ülkemiz de eklenmiştir. Lakin dünyada polio enfeksiyonunun hala bulunduğu bölgeler olduğu için birçok ülke üzere ülkemizde de inaktif aşılama ile birlikte ağızdan aşılamanın da yapılmasına devam edilmektedir. Aşıya bağlı görülen az bir yan tesir paralizi (felç) olup birinci dozdan sonra 750,000’de 1, ikinci dozdan sonra ise 2,4 milyon dozda bir sıklıkta görülmektedir.
8. Tetenoz-difteri (Td) Aşısı: Ülkemizde beşli ve dörtlü karma aşılar ile birlikte toplam 5 doz olarak uygulanan tetanoz ve difteri aşılarının 6. dozu 8. sınıfta (13 yaş) uygulanmaktadır. Aşının yan tesirleri hafiftir. Ateş, baş ağrısı, baş dönmesi, kas ağrısı, halsizlik ve aşı yerinde şişlik, ağrı, kızarıklık, ısı artışı görülebilir.Aşının her 10 yılda bir tekrarlanması gerekmektedir.
9. Hepatit A aşısı: Hepatit A virüsü, hepatite yani karaciğer dokusunun iltihabına yol açan bir virüstür. Ağız yoluyla ve yakın temas yoluyla bulaşır.Sıklıkla yakınmasız yahut hafif seyretse de, %0,5 oranında ölümcül seyredebilir. Hepatit A aşılaması ülkemizde GBP kapsamında 2012 yılından beri uygulanmaktadır. Aşı 18. ve 24. aylarda olmak üzere 6 ay orta ile 2 doz kas içine enjeksiyon formunda uygulanır. Koruyuculuğu %100’e yakındır. Öteki aşılar ile birlikte uygulanabilir. Aşıya bağlı yan tesirler hafiftir ve aşı yerinde şişlik, kızarıklık, ısı artışı, ağrı, ateş, baş ağrısı ve halsizlik biçimindedir. Nadiren anafilaksi denilen önemli alerjik tepkiye neden olabilir.
10. Su çiçeği aşısı: Su çiçeği (varisella) direkt temas ve teneffüs yolu ile bulaşan, içi sıvı dolu kabarcıklarla seyreden çok bulaşıcı bir viral döküntülü hastalıktır. Seyri sıklıkla hafiftir fakat nadiren beyin dokusu iltihabı (ensefalit), zatürre, bakteriyel cilt enfeksiyonları ve kanama tablosuna neden olabilir. Hastalıktan korunmanın kesin yolu aşılamadır. Ülkemizde suçiçeği aşılaması 2013 yılından beri GBP çerçevesinde 1 yaşında cilt içine enjeksiyon formunda uygulanmaktadır. Aşının yan tesirleri hafiftir. Ateş, halsizlik, hafif döküntü ve aşı yerinde şişlik, ağrı ve kızarıklık görülebilir.

Alltaki fotoğraf: T.C Sağlık Bakanlığı Aşı Portalı