Türkiye’nin terörizmle çabası: FATF’ın gri listesinden çıkarılmasının bölümlere tesiri
Türkiye‘nin terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanışıyla uğraştığı bir işte çalışması beklenirken, Mali Hareket Misyon Gücü (FATF) tarafından “gri liste”den çıkarılmasının bankacılıktan üretime kadar pek çok dala olumlu bir gelişme kaydedilmesi bekleniyor.
AA muhabiri, FATF’ın yapısı, gri liste uygulaması ve Türkiye‘nin bu listeden çıkarılmasının mümkün tesirlerini derledi.
Türkiye‘nin terörizmin finansmanı ve kara paranın aklamasına karşı yürüttüğü uğraştaki muvaffakiyetinin da tescili olarak görüntülendiği sürece ait soru ve yanıtları Şöyle:
1- FATF nedir?
FATF, 1989’da ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada’dan oluşan G-7 ürünlerinin Paris’teki toplantısında hükümetler arası bir üçüncü tip olarak kuruldu. Bu oluşturulan misyon mühleti kurallarına uyulmadan Nisan 2019’da alınan kararla süresiz uzatılır. Kuruluş kararı ertelendi ve Genel Kurul 3 yılda tamamlandı. FATF Başkanı, Genel Kurul tarafından FATF üyelerinin ortamından 2 yıl süreyle atanıyor.
2- Kuruluşa hangi ülkelere üyesiniz?
FATF’ın 37 ülke ve 2 orijinal kuruluş olmak üzere 39 üyesi bulunuyor. Kuruluşun Üyeleri ortada ABD, Almanya, Avusturya, Avustralya, Arjantin, Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Çin, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, Hong Kong, İtalya, İrlanda, İsrail, İspanya, İsveç, İsviçre, İzlanda, Kanada, Güney Kore, Lüksemburg, Malezya, Meksika, Norveç, Yunanistan, Japonya, Türkiye, Yeni Zelanda, Portekiz, Rusya, Singapur, Suudi Arabistan, Avrupa Komitesi ve Körfez İşbirliği Kurulu yer alıyor.
3- FATF’ın faaliyet alanları neler?
FATF, çalışma mevzularında “politika cinayeti” adlı bir rol üstleniyor. Kuruluş, kara paranın aklanması, terörizmin finansmanı ve silahlı kuvvetlerin silahlı kuvvetleri ile silahlı kuvvetler arasında bir kuruluş olarak yer almaktadır.
4- FATF’ta kontrol sistemi nasıl işleniyor?
FATF’ın bu alanda 40 tavsiyesi bulunuyor. Bunlar, ülkelerle ayrı ayrı kıymetlendirme yoluyla incelenerek takip edilerek çalıştırılıyor. Teknik ahenk ve tesirlilik istikametlerinden yapılan değerlendirmelerle ülkelerde terörizmin finansmanı cürmünün ögelerinin FATF standartlarıyla ahengi denetimi yapılıyor. Bu kabahatlerle uğraşılan faal soruşturma/kovuşturma yapılmadığı, cürüm gelirlerinin takip edilmediği, yabancı ülkelerle aktif bir kayıtlı işbirliği yürütülüp yürütülmediği konular inceleniyor. FATF, kontrolleri kapsamında yalnızca terörizmin bilgi hatasını değil, aklama hatası ve kitlesel imha silahlarının büyümelerinin finansmanı bahislerinde da sunulan standartlarla devletleri pahalandırıyor. Kuruluşun 40 tavsiyesi ortasında milletlerarası işbirliğinden yetkili makamların yetki ve sorumluluklarına, talimatlarden kara para aklama ve müsadereye kadar geniş kapsamlı başlıklar yer almaktadır.
5- Gri liste nedir?
Gri liste, FATF tarafından kara para aklama ve terörizmin finanse edilmesiyle çabada yetersiz kalan ülkeleri belirlemek eşcinselliğiyle yaratılan bir listenin altında yer alıyor. Kuruluş, ülkelerle bu alandaki eksikliklerin polis tarafından incelenmesi için çalışmalar yapıyor.
6- Türkiye için gri liste süreci nasıl işlendi?
FATF’a 24 Eylül 1991’de üye olan Türkiye, bugüne kadar başlangıç tarihi olan 1994, 1998 ve 2006 yıllarında 3 FATF değerlendirmesinden geçti. Dördüncü önemlendirme 2018’de başladı ve 2019’da tamamlandı. Kelam konusunun kıymetlendirme raporu ve sonrasındaki izleme periyodu sonrasında raporla birlikte Türkiye, Ekim 2021’de “artırılmış izlenen tabi ülkelerde” yer alan “gri liste”ye dahil edildi.
7- Türkiye, listeden çıkmak için neler yaptı?
Karşılıklı kıymetlendirme yönetiminden bu yana Hazine ve Maliye, Adalet ve İçişleri bakanlıkları, Türkiye’nin, FATF “gri temsilcilerinin” çıkarılmasına yönelik çok ağır bir çalışma sunulmaktadır. 40 önerilen konudaki konuları birer birer yerine indirin. Türk Ceza Kanunu’ndan Terörle Mücadele Kanunu’na Ceza Muhakemesi Kanunu’ndan Türk Ticaret Kanunu’na, Kabahat Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’dan Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’a kadar mevzuatta düzenlemeler yapıldı. FATF, Ekim 2021’de yayımladığı duyuruda Türkiye ile ilgili genel 7 hususu belirtirken Haziran 2023 Genel Kurulu sonrasında bu sayının 2’ye düştüğünü duyurdu. Kelam konusu eksikliklerle ilgili çalışmalar için kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla çabada vazifeli ihtisas mahkemelerinin ve savcılıklarının belirlenmesinin akabinde özel soruşturma ofisleri kuruldu. MASAK yeniden yapılandırılırken, hukuksal şahıslar için risk tahlili çalışması tamamlanarak, hata gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanında aktifliğin sağlanmasına ait Ulusal Strateji Belgesi görüşüldü. Son olarak kripto varlık incelemeleriyle ilgili düzenleme de Singapur’daki toplantı öncesi TBMM’de kabul edildi ve bu inceleme konusunda Sermaye Piyasası Kurulu Şurasına çeşitli yetkiler verildi. Türkiye’de ise 40 milyonun üzerinde tavsiye edilen ücret yerine getirmiş oldu.
8- Hangi ülkeler gri listede yer alıyor?
FATF’ın Singapur’daki Genel Konseyi’nde yapılan değerlendirmeler sonucu Monako ve Venezuela kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla çaba konusunda “eksiklikleri olduğu” için gri listeye alındı. Bu iki ülke yanı sıra Bulgaristan, Burkina Faso, Kamerun, Hırvatistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Haiti, Mali, Mozambik, Nijerya, Filipinler, Senegal, Güney Afrika, Güney Sudan, Tanzanya ve Vietnam FATF’in artırılmış izleme sürecinde kalmaya devam etti.
9- Gri listeden çıkmanın yararları neler?
Türkiye’nin gri listeden finansal sisteminin daha da gelişmesini sağlamadığı, bankacılıktan gerçek dala kadar pek çok alanda olumlu yansımalarının görülmesi bekleniyor. Bu sayede bankaların memleketler arası finansal ilgilerinin güçlenmesi ve kredi notlarının artması öngörülüyor. Ayrıca bankaların daha düşük maliyetli fonlama sağlayabileceği ve memleketler arası piyasalardan daha fazla kaynak bulabileceği bedellendiriliyor. Güçten inşaat ve altyapıya, turizmden sanayi ve imalata, gayrimenkulden başka bölümlere kadar kararın milletlerarası alanda olumlu tesirlerinin hissedilmesi bekleniyor.
10- Bundan sonra neler olacak?
Türkiye’nin gri listeden çıkışının bilhassa memleketler arası ekonomik ilişkilerde olumlu yansımalarının olması bekleniyor. Ülkenin finansal sisteminin artırılmaması paralel olarak uygulanan ekonomik program hedeflerine ulaşmanın kolaylaşması öngörülüyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, “Türkiye, terörizmin finansmanı ve kara paranın tasarlanmasıyla uğraşını bundan sonra da milletlerarası standartlarla tam ahenk içinde kararlılıkla yürütecektir” iletisi halinde MASAK ve başka kurumsal idari ve teknik kapasitesinin daha da güçlendirilebileceğini, kurumsal yasal ve idari düzenlemelerin hayata geçirilebileceğini vurgulamıştı. Ayrıyeten, kararın Türkiye’ye memleketler arası kaynak girişini hızlandırıcı tesirde saklanması ve borçlanma maliyetleri üzerinde müspet tesir oluşturulacağı tahmin ediliyor. Türk lirası varlıklarına ilginin gelişmesi da beklentiler ortada yer alıyor.
