Türkiye ve Suriye Ortasında Olağanlaşma Süreci Tekrar Canlanıyor
Türkiyeve 2023 sürecinde Ankara-Şam arasındaki olağan yaşam dengesi yeniden sağlandı. Süreçte “kolaylaştırıcı” olarak rol alan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bu hafta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yapacağı görüşme bu taraflı da kıymetli görünüyor. Hikayen geleceğin, “Önce Türk askeri topraklarımızdan çekil” önünü ne kadar esnettiğine nazaran şekillenecek.
Erdoğan ve Suriye Devlet Başkanı Beşir Esad’ın geçen hafta yaptığı açıklamalara göre, 2022 sonunda başlayan geçen yıl kesilen Ankara-Şam olağanlaşma açısından yeni bir devrin başlayabileceğini gösterdi.
Suriye haberSANA ajansı, Esad’ın 26 Haziran’da Rusya’nın Orta Doğu Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev ile yaptığı görüşmeye ait bir haberde, iki yetkilinin Türkiye-Suriye süreçlerinde bilgilendirildiklerini kaydetti. Haberde, Esad’ın, “Suriye- Türkiye“Reklam ilgisine ait her türlü teşebbüse açık olduğunu” söyledi.
Aynı habere göre Esad, Türkiye ile müzakerelerin Suriye rejiminin tüm toprakları üzerinde merkezlerinin sağlanması ve “terörle mücadeleye” odaklanılması unsurlarının inşa üzerine inşa edilmesi bildirisini verdi. Esad ayrıyeten, “herhangi bir teşebbüsün muvaffakiyetinin ve bölgelerin egemenlik ve istikrarına saygıyla” sorunlarının ortaya çıkmadığını çizdi.
Suriye liderliğinin açıklamasında, “Türk askerinin eklenmesi” şeklinde bir şarttan bahsetmemesi, bunun yerine “egemenliğe saygı” referansında yer almasına dikkat edildi.
Esad’ın açıklamalarına cevap, iki gün sonra gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan’dan geldi.
Suriye ile tekrar bağlantı kurulmaması için hiçbir neden kaydedilmediğini kaydeden Erdoğan, “Yani biz Suriye’yle bu bilgilerin gizlice geçmişte nasıl birlikteysek bireysel formda birlikte hareket etmesini istiyoruz. Suriye’nin iç işlerine karışmak üzere bir kederimiz, bir amacımız asla olamaz” dedi.
Erdoğan’ın kısa açıklamasında iki defa “Suriye’nin içişlerine karışmak üzere bir gayelerinin olmadığını” söylemesi, Şam idaresine verilmiş bir ileti olarak yorumlandı.
Rusya zamanlamaya dikkat çekti
Ankara-Şam bağlantısının düzelmesi için birkaç yıl devrede olan Moskova’nın, zamanlamayan ve kalıcı olması dikkat çekti.
Lavrentiev’in Esad ile görüşmesi sırasında arabuluculuklarının geliştirilmesi şartlarına uygun olarak, Rusya’nın da kendisine destek verdiği yönündeki basına yansıyan ifadeleri yer aldı.
Rusya, Türkiye ile Suriye ortasındaki birinci direkt görüşmeler 2022’in son hali ayarlanmıştı.
Türkiye ve Suriye savunma bakanlarının Moskova’daki görüşmelerinin süresi dolduğundan, bu süre zarfında İran da dahil edilmiş ve Mayıs 2023’te dört ülkenin dışişleri bakanlarının iştiraki ikinci üst düzey toplantıya katılmıştır. Türkiye’de seçimlerin tamamlanması ve Erdoğan’ın kurduğu yeni hükümetin kazanımlarının sağlanması kabinesinde devrim yaratmıştı.
En kıymetli gerekçe Şam hükümetinin siyasi müzakerelere itiraz etmek için evvel Türk askerinin şüpheli olarak gösterilmesidir.
Suriye’nin ‘Önce Türk askeri çekilmesi’ şartı masada mı olacak?
Türkiye, güvenlik meselelerinin devamını sağlayarak bu etapta askerlerini çekemeyeceğini, “terörle mücadele” konusunda Şam ile işbirliği yaparak bu ilerlemek istediğini kaydetmişti.
Suriye’de barış ve istikrarın tam olarak sağlanması, Türkiye’nin askeri mevcudiyetini sona erdireceği, üst düzey Türk hükümet yetkililerinin sıklıkla lisanslara yanıtlar ortak bir kapsamda yer alacağı bir süreçtir.
Ankara’da yapılan değerlendirmelerde, yeni bir süreç başlasa dahi bunun ilerletilmesinin, Türk askerinin gerektirdiği şartlarını ne kadar esnetebildiği ile ilişkilerini ayarlama dikkat çekiliyor.
Türkiye’nin Suriye ile normalleşme süreci sayesinde hem güvenlik sıkıntılarını çözüyor hem de 4 milyona yaklaşan Suriyeli mültecilerin ülkelerine dönmelerini sağlamak istediği biliniyor.
Türkiye’de azınlık hükümeti Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararı uyarınca Birleşmiş Milletler’in anayasaya aykırılık hususlarında adım atmasını da bekliyor.
Savaşın başlıca nedeni, YPG’nin seçimteşebbüsü
Ankara’da yapılan değerlendirmeler, Rus yetkilinin işaretlediği şartların Şam idaresinin yetkilerini yumuşatmasını etkilemiş olabileceğini gösteriyor. Bu yetenek, dört değerli gelişmeye dikkat çekiyor:
Süreç nasıl ilerleyecek?
Ankara-Şam ilişkileri sonrası alınan formun birinci etapta Erdoğan ile Putin’in 3-4 Temmuz’da Astana’da düzenlenmesi planlanan Şanghay İşbirliği Örgütü tepesi kapsamında yapmaları beklenen ikili görüşmede ele alınıyor. İkizkent görüşmesikonstantin katılımına hazırlanana nispeten planlankalıyor.
Ankara-Şam görüşmelerinin temeli birinci etapta iki ülke istihbarat birimlerinin görüşmeleriydi. Bu görüşmelerin aşikâr bir olgunluğa erişebilmesinin akabinde hususu hükümetlerin önüne gelmiş, savunma ve dışişleri bakanlarının idaresine devredilmişti.
