TCMB’den iklim değişikliği ve besin enflasyonu tahlili
TCMB’nin Merkezin Güncesi isimli blogunda Türkiye’de iklim değişikliği ile besin enflasyonu ortasındaki alakayı inceledi.
TCMB Kıdemli Ekonomisti Aslıhan Atabek Demirhan ve TCMB Yardımcı Ekonomisti Simin Bayraktar tarafından kaleme alınan incelemede çok iklim olaylarının, kısa vadeli arz şoklarına sebebiyet vererek başta besin kümesi olmak üzere genel fiyat düzeyi açısından risk oluşturduğun altı çizildi.
Yazıda, “Bu nedenle iklim değişikliği konusu, öncelikli amacı fiyat istikrarı olan merkez bankalarının araştırma gündeminde yerini aldı. Bu yazıda Türkiye’de iklim değişikliği ile besin enflasyonu ortasındaki bağlantıyı inceliyoruz” denildi.
“Son yıllarda artan sıcaklık, uzayan kuraklık devirleri, şiddetli fırtına ve seller üzere çok hava olaylarının daha sık ve ağır seyretmesi, ziraî üretim, tedarik zincirleri ve hasebiyle besin fiyatları açısından değerli bir risk ögesi olarak öne çıkmakta” tabirlerine yer verilen araştırmada, “Yapılan çalışmalar, iklim değişikliğinin 2035 yılına kadar her yıl global besin maliyetlerini ortalama yüzde 1,5 ile yüzde 1,8 puan ortasında artıracağını öngörüyor. İklim değişikliğine karşı en hassas bölgeler ortasında yer alan Akdeniz jenerasyonunda bulunan ve dünyanın önde gelen meyve ve zerzevat üreticilerinden biri olan Türkiye için de iklim değişikliği, besin fiyatları üzerinden değerli bir enflasyonist baskı ögesi oluşturmakta” notu düşüldü.
“İklim değişikliği ve besin enflasyonu” başlıklı araştırmada şu tespitlere yer verildi: “Yapılan tahliller taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki mevsimsel yapının değiştiğine işaret ederken bu gelişmede iklim değişikliğinin kıymetli rol oynadığını ima etmekte. Meteoroloji bilgileri, 2020 sonrası devirde sonbahar ve kışların daha ılıman, ilkbahar ve yazların ise çok daha sıcak geçtiğini, yağış ölçüsünün ise genel olarak azaldığını göstermekte. Sıcaklık artışları ile birlikte azalan yağış ölçüleri gerek eser randımanı gerekse üretim maliyeti kanalıyla besin fiyatları üzerinde üst taraflı baskı yaratmakta. Gerçekten, Türkiye’nin önde gelen meyve ve zerzevat üreticisi 5 ilin (Mersin, Adana, Antalya, Hatay, Muğla) iklim özelliklerine baktığımızda, bu vilayetlerde yaşanan önemli kuraklıkların zerzevat ve meyve üretimini olumsuz etkilediği görülmekte. Daha sıcak ve az yağışlı yaz ayları sulama muhtaçlığını ve münasebetiyle ziraî faaliyette kullanılan elektrik ölçüsünü artırıyor. Artan sıcaklık ve azalan yağışlarla birlikte düşen arz ve yükselen maliyetlerin ise taze meyve ve zerzevat fiyatlarına yansıdığı görülmekte .”
İklim değişikliği sonucu mevsimlerde gözlenen kaymaların arz ve maliyetleri etkilediği, bunun ise taze meyve ve zerzevat aylık fiyat gelişmelerinin mevsimsel yapısına yansıdığınıın altı çizilen araştırmada ,2020 öncesi periyotta taze meyve ve zerzevat enflasyonu yaz aylarında aylık enflasyona ortalamada negatif katkı verirken, bunun 2020 sonrası periyotta bilakis döndüğüne dikkat çekildi.
Son periyotta gözlenen bu değişimde pandemi, tedarik zinciri aksaklıkları ve jeopolitik gelişmeler üzere faktörlerin yanı sıra iklim değişikliğinin de kıymetli bir hissesi olduğu söz edilen blog yazısında, iklim değişikliğinin geldiği son noktanın sürdürülebilirlik ve besin güvenliğine ek olarak fiyat istikrarı açısından da değerli bir tehdit ögesi haline geldiği kaydedildi.
İklim değişikliği ve besin fiyatları ilgisinin bilhassa Türkiye üzere gelişmekte olan ülkeler için gerek hane halkı refahı gerekse genel enflasyon görünümü açısından kritik ehemmiyete sahip olduğu vurgulanan araştırmada, “Bu yazıda özetlendiği üzere, iklim değişikliği kaynaklı artan sıcaklık ve çok hava olaylarının taze meyve ve zerzevat üretimi, maliyeti ve fiyatları ile alakalı olduğu değerlendirilmekte. İklim değişikliği sonucunda artan sıcaklıklar ve yaşanan kuraklıkla meyve ve zerzevat üretim ölçüsü düşerken, üretim maliyetleri ve dolayısı ile fiyatlar üzerinde üst taraflı baskı oluşmakta. Bu gelişmeler, besin fiyatları ve iklim değişikliğinin birlikte ele alınmasının ehemmiyeti ve gerekliliğine vurgu yapmakta” denildi.
