Obsesif-kompulsif bozukluk

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

KURAMSAL BAKIŞ AÇISI

Obsesif kompulsif davranışların görüldüğü vakitler çok eski vakitlere dayanmaktadır. Dini ritüellerde, ayinlerde ve edebi yapıtların içerisinde obsesif kompulsif özellik gösteren durumlar görmekteyiz. Kendinizi daima ellerinizi yıkarken buluyorsanız kendinizi Shakespeare’in Lady Machbeth’inde bulabilirsiniz. Karakter kocasını öldürdüğü için duyduğu suçluluğu daima ellerini yıkayarak bertaraf etmeye çalışmıştır. Bakalım tekrar eden davranışlarımızda bizler neyi bertaraf etmeye çalışıyoruz.

Clark’ın (2004) yaptığı literatür çalışmasında bizimle paylaştığı sonuca nazaran örneklemin büyük bir kısmında (%80-90) klinik örnekleme yakın obsesyon olduğunu görmekteyiz. Pekala nedir bu OKB diye sorduğumuzda bunun yanıtını psikanalitik kuram, bilişsel kuramlar ve bağlanma kuramları açısından kıymetlendirebiliriz.

Freud on dokuzuncu yüzyılın sonlarında OKB’ye bilimsel bir bakış açısı getirmiştir. Ona nazaran OKB belirtikleri kendisini şu biçimde göstermektedir; hastanın zihni hakikaten kendini hiç ilgilendirmeyen fikirlerle doludur ve kendisine yabancı gelen dürtüler hissetmektedir. Ortada bir karşı duramadığı hareketlere geçmek zorunda kalır. Zihnine takılan bu obsesyonlar hasta için bir mana taşımadığı için birden fazla kere kendisine saçma gelir. Karşı koyamadığı bu fikirler bir vefat kalım meselesiyle karşılaşmışçasına kaygılandırır.”

Bu öykünün tanıdık gelmesi olağandır. Freud bu bozukluğa ait ömrün birinci yıllarındaki ebeveyn çocuk alakasında yaşanılan çatışmaların sebep olduğunu tabir etmiştir. Buna ek olarak obsesif nevrozun gelişimini anal periyoda saplanma ya da bu periyoda gerileme olarak açıklamıştır. Şayet bu periyotlarda anne çocuğu kesin bir tavırla cezalandırır ve suçlarsa çocuk bu durumda çeşitli savunma sistemleri oluşturur. Takıntılı olmaya aday şahıslarda aksi reaksiyon oluşturma, yalıtma ve bastırma düzeneklerinin geliştiğini görebilmekteyiz.

Yine birtakım OKB hastalarının tekrar ettikleri davranışlarına sıkıca sarıldıklarını görmekteyiz. Bu direncin sebebi danışan için bu davranışın ikincil kazanımın ne olduğudur. Danışanlar bu davranışları ile etraflarını, bağlarını ve ailelerini denetim edebilme gücüne sahip olduklarını düşünmektedirler.

Yine farklı bir bakış açısı olarak davranışçı kuram bu durumu şöyle söz etmiştir; nötr uyaranlar anksiyete ile eşleştirilerek klasik şartlanma ile öğrenilir ve kompulsiyonlar bu anksiyeteyi nispeten azaltır. Böylelikle öğrenilmiş davranış örüntüleri karşımıza OKB olarak çıkmaktadır. OKB’de rahatsızlık veren şeyden kaçmak kelam konusu iken davranışçı modelde rahatsızlık veren şeyin üzerine gitmek temel gayedir. Bu noktada davranışçı yaklaşımlarla danışanın obsesyon ve kompulsiyon belirtileri üzerine gitmesi terapide amaçlanır.

Bilişsel kuramlar açısında baktığımızdan obsesyonların altında kimi çok berbata yorulan niyetler vardır ve bu fikirler anksiyeteyi beslemektedir. Bu bağlamda danışanın şimdiki vakitte etkilendiği bilişsel yorumlara odaklanılmaktadır. Bilişsel psikoterapide amaç; kişinin yanlış niyetlerinin, yanlışlı fikirlerinin düzeltilmesi ve tekrar yapılandırılmasıdır.

OKB ile ilgili yapılan çalışmalarda dikkat çeken bir öbür nokta da bağlanma hallerinin obsesyon ve kompulsiyonlar üzerinde tesirli olduğunu görmemizdir. Bowlby’e nazaran bağlanma, doğuştan getirilen maksat yönelimli davranış sistemidir. Bu sistemi tetikleyicisi telaştır ve vücut için tansiyon uyandıran bir duygulanımdır. OKB için kullanılan bağlanma kuramı yaklaşımlarındaki maksat temel bakım veren figürle temasın sağlanması ortadaki fizikî düzeneğin düzenlenmesidir. Bebeğin erken periyotta anne-babasıyla inançlı bağlanma münasebet geliştirememesi ilerleyen ömründe yakın münasebetler kurmasında olumsuz durumlar yaratmaktadır. Bağlanma araştırmalarına bakıldığında OKB’nin inançsız bağlanma tarzı ile bağlantılı olabileceğini de göstermektedir.

SONUÇ

Bu kuramlar doğrultusunda baktığımızda ortak olarak OKB’nin denetim ihtiyacı için geliştirilen fikir ve davranışlar örüntüsü olduğunu söz edebiliriz. Tabir edilen bilgilerin ışığında bağlanma kuramları, psikanalitik kuramların ve bilişsel davranışçı kuramların yol göstericiliğinden faydalanılabilir. Ve bu süreçte bir profesyonelden dayanak almanız kıymetli bir noktadadır.