Mükemmeliyetçilik Berbat müdür?
Ben Profesör Doktor Uğur Batı. Karar Bilimi Uzmanı ve After Parti En Genel Lideriyim.
Daha sorulurken cevaplanamayan soruların köşesine beğenilen geldiniz.
Konumuz: Mükemmeliyetçilik! Allah’tan ülke olarak mükemmelliyetçi değiliz (hiç değiliz çünkü) yoksa zorlanıyor olabilirdik.
Daha ne zorlanacaktık, dediğinizi duyar gibiyiz!
Devam edelim. Mükemmelliyetçilik uygun midir? Çok mu zorlayıcıdır? Mesela mutsuzluğa mahkûmiyet midir? Kendine karşı acımasız olmayı mı gerektirir? Tabandaki narsist ‘ben’le mi ilgilidir?
Maksim Gorki’nin söylediği üzere midir? Hayat, insanların bastıramadıkları daha düzgüne ulaşma dilekleri yüzünden daima gereğince makûs mü olacaktır?
Neyse duruma bakalım:
Mükemmeliyetçilik erken yaşta başlayan ve giderek yaygınlaşan bir özellik. Ve çoğumuz mükemmeliyetçiliğin olumlu bir şey olduğunu düşünürüz. Lakin son yıllarda yapılan araştırmalar bu özelliğin içerdiği tehlikelere ve sıhhat sıkıntılarına dikkat çekiyor. Bugün geniş iştirakli araştırmalarda her beş çocuk ve gençten ikisinin mükemmeliyetçi olduğunu görüyoruz ve bu bir salgın. Hatta tahminen de bir kamu sıhhati sorunu haline gelmeye başlıyor. Bu durum yeni nesillerin daha başarılı olduğu değil, daha üzgün, daha hasta ve potansiyelini tümüyle kullanamadıkları manasına geliyor.
Mükemmeliyetçilik insanı geri tutan bir özelliktir. Yanılgı yapmak ve bunlardan öğrenmek yetişkin insan olmanın bir kesimidir, insanı mesleğinde ve genel olarak münasebetlerinde daha başarılı kılar. Mükemmeliyetçi beşerler, ne değerine olursa olsun yanılgı yapmaktan kaçınmakla maksatlarına ulaşmayı zorlaştırır. İnsanı geri tutmanın yanı sıra depresyon, kaygı, saplantı, beslenme bozuklukları, kronik yorgunluk, uykusuzluk, kronik baş ağrısı, hazımsızlık üzere bir dizi kıymetli meseleye da yol açabilir.
Yüksek standartlara sahip olma, motivasyon ve disiplin üzere özelliklerden ötürü ‘sağlıklı’ olabilecek eğilim, insanın kendisini hiçbir vakit gereğince âlâ görmediği ve bu yüzden gayelerinden geri tutan bir hal kazandığında sıhhatsizdir. Sağlıksızlaşan mükemmeliyetçilikte kişinin kusur yaptığı için kendisine vurduğu, ailenin beklentisini karşılayamama telaşı yaşadığı görülür ve depresyona yol açabilirken, ‘sağlıklı’ özelliklerin bu çeşit olumsuz tesirleri olmadığı üzere, esirgeyici bile olabileceği belirtiliyor.
Bir örnek vereyim: Çok çalışıp da berbat not alan bir öğrenci “Hayal kırıklığına uğradım fakat sorun değil; hâlâ genel olarak yeterli bir beşerim.” diyorsa bu sağlıklıdır ancak “Hep başarısız oluyorum, gereğince düzgün değilim.” halinde bir kıymetlendirme mükemmeliyetçiliktir.
Mükemmeliyetçilik yüksek standart sahibi olmak değil, gerçekçi olmayan standartlar koymaktır. Bir davranış değil, insanın kendisi hakkındaki düşünme biçimidir. Çok çalışmak yahut yüksek gayeler belirlemek değil, daima eleştiren bir iç sese sahip olmaktır.
Bazen ihtimamlı olmakla mükemmelliyetçiliğin karıştırıldığını görüyoruz. Birincisinin sağlıklı, ikincisinin ise sıhhatsiz olabileceğini söyleyebiliriz. İhtimamlı beşerler bir sorun çıktığında onu aşmanın yolunu bulurken, mükemmeliyetçiler yoldaki her tümseği hisseder ve çabucak gerilime girer. Başarısızlık karşısında mükemmeliyetçiler duygusal olarak daha çok reaksiyon verir; daha fazla suçluluk, utanç ve öfke duyar. Daha kolay pes eder. Bu durum onları edinmek istedikleri muvaffakiyetten da alıkoyar. Çocuklarda bile performans telaşı ile mükemmeliyetçilik ortasında irtibat vardır.
Mükemmeliyetçiler için performans ile benlik algısı iç içe geçmiştir. Başarılı olamadıklarında yalnızca yaptıkları konusunda hayal kırıklığı değil, kendi kimliklerine dair de utanç hissederler. Sonra da mükemmeliyetçilik bu utancı hissetmemek için bir savunma taktiği haline gelir. Şayet mükemmelseniz başarısız olmaz, başarısız olmazsanız utanç da hissetmezsiniz. İmkansızlığı yok etme uğraşı olan bu beyhude durum, yalnızlığın olduğu kadar, kundakçılığın da müsebbibidir. O mükemmeliyetçilikle yakılmış yıkılmıştır kaç insan, kaç dünya mükemmeli eser olmuştur da haberimiz olmamıştır. El saded, korkaklığın en sevdiği maskedir mükemmeliyet ve çoklukla şeffaftır.
Neyse… Bitiriyorum. Bitiyorum! Başlarken demiştim: Ben Profesör Doktor Uğur Batı. Karar Bilimi Uzmanı ve 3 boyutlu fikir ahtapotuyum. Ve hepinize şöyle sesleniyorum: Biz size düşünmeyin demiyoruz, hobi olarak tekrar düşünün. Ve büyük düşünün ki seneye de düşünürsünüz!
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
