İnsanların Hıncını Aldığı Bireylere Söylenen “Şamar Oğlanı” Tabirinin Nereden Geldiğini Öğrenince Bir Daha Kullanmak İstemeyebilirsiniz
Deyimin manası Türkiye’nin dışına, Avrupa’ya kadar uzanıyor. Üstelik üzerinden de asırlar geçmiş…
Bizim şamar oğlanı olarak bildiğimiz bu tabir, Avrupa’da “kırbaçlanan çocuk” olarak kullanılıyor. Bu türlü bir tabirin çıkmasında sebep ise biraz trajik.
Şamar oğlanı, diğerlerinin yanılgılarından ötürü cezalandırılan şahıslar için kullanılıyor.
Edebiyatta ve tarihte sıkça rastlanan bu tabirin kullanılmasındaki sebep kraliyet ailelerinin çocuklarıyla ilgiliydi. Bu çocuklara dokunmak yasaktı, ceza vermek yasaktı. Bu yüzden onların işlediği bir hata için onların yerine tutulan bir ‘vekil’ cezalandırılıyordu. Kulağa ne kadar saçma geliyor değil mi?
Yüzyıllar evvel Avrupa’da, kraliyet çocuklarına eğitim veren öğretmenler olağan öğretmenlere nazaran biraz kısıtlıydı. Prenslerin ilahi haklara sahip olduğu düşünüldüğünden onlara dokunmaları da yasaktı.
Filozof Desiderius Erasmus, bu yasakları 16. yüzyıla ilişkin Education of Christian Prince ve Declamatio de Pueris Statim ac Liberaliter Instituendis’te de belirtiyor.
Kırbaçlanan çocuk, yani şamar oğlanları da tam olarak bu sebepten ortaya çıkmıştı. Prens ne kadar yanılgı yaparsa cezayı öbür çocuk çekiyordu. Pekala bu gerçek miydi, yoksa bir tezden mı ibaret?
Bu tabirin birinci kullanımına 1605’te Samuel Rowley’in Beni Gördüğünde, Beni Tanırsın isimli oyununda rastlanıyor. Tekrar bir öbür örnek de 18. yüzyılda Madame du Deffand, XV. Louis’in cürmünden dolayı öteki bir çocuğun cezalandırıldığını anlatmasıydı.
Bu tabirin en akılda kalan kullanımı ise The Fortunes of Nigel kitabındaydı.
Walter Scott kitapta bu tabirden şu cümlelerle bahsetmişti: “Kraliyet vazifesi uygun biçimde yerine getirilmediğinde kırbaçlayan çocuğa uyguladığı kırbaçlarla genç hükümdarın ruhunu dehşete düşürdü.”
Daha bu üzere pek çok örnek edebiyat ve tarih kitaplarında yer alıyor. Lakin bunun yalnızca bir tez olduğu düşünülüyor. Konuyla alakalı hem Türk tarihinde hem de Avrupa tarihinde birinci elden bir delil yer almıyor.
Deyimlerle ilgili başka içeriklerimiz:
