İmalat göstergesi yılın en düşük düzeyinde

Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en süratli ve sağlam referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Haziran 2024 devri sonuçları açıklandı.

Eşik kıymet olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların bölümde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, mayıs ayında 48,4 düzeyinde kaydedilen manşet PMI, haziranda 47,9’a gerileyerek üst üste üçüncü ay 50,0 eşik pahasının altında gerçekleşti. Endeks, Türk imalat kesiminin faaliyet şartlarında hafif bir bozulmaya işaret etti. Öte yandan, bu bozulma 2024’ün başından bu yana en besbelli seviyede kaydedildi.

Talep şartlarındaki zayıflık, kesimlerin faaliyet şartları üzerinde belirleyici olmaya devam etti ve hem yeni siparişlerde hem de üretimde yavaşlamanın sürmesine neden oldu. Üretimde üst üste üçüncü ay azalma gerçekleşirken, düşüş bir evvelki aya nazaran hafif sürat kesmesine karşın bariz gerçekleşti. Yeni siparişlerdeki düşüş ise hem iç hem de dış pazarlardaki zayıflık nedeniyle mayıs ayına kıyasla hızlandı. Öteki yandan, yurt dışından alınan yeni siparişlerdeki yavaşlama toplam yeni siparişlerdekine nazaran daha ölçülü seyretti.

İş yüklerindeki azalış, haziranda imalatçıların istihdam ve satın alma faaliyetlerini bir evvelki anket periyoduna nazaran daha yüksek oranda azaltmalarına yol açtı. İstihdamdaki daralma Ekim 2022’den bu yana en yüksek oranda kaydedildi. Girdi maliyetleri enflasyonu haziranda üst üste beşinci ay gerileyerek Mayıs 2023’ten bu yana en düşük düzeyde ölçüldü. Satın alma maliyetlerinde artış bildiren anket iştirakçileri, bu durumun yüksek ham husus ve deniz nakliyeciliği fiyatlarının yanı sıra liradaki zayıflıktan kaynaklandığını belirtti. Maliyet enflasyonundaki gevşeme ve talepteki sakinlik nedeniyle firmaların kendi satış fiyatlarını artırma suratı da son dört buçuk yılın en düşük seviyesine geriledi. Son olarak, bilhassa Kızıldeniz’de yaşanan problemler olmak üzere deniz taşımacılığındaki aksamalara bağlı gecikmeler, tedarikçilerin teslimat müddetlerinin daha da uzamasına yol açtı.

İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi: “Talepte devam eden durağan seyir, imalat kesiminin istihdam datalarında daha bariz hissedilmeye başlandı. Türk firmaları, ayrılan işçisini yenileri ile ikame etmek konusunda isteksizlik gösterdi ve buna bağlı olarak da istihdam Ekim 2022’den bu yana en yüksek oranda daraldı. Öteki taraftan, firmalar maliyet enflasyonundaki gerilemeden faydalanarak Haziran’da son eser fiyatlarında artışları daha ölçülü seviyede tutma imkanı buldular. Bu durumun, önümüzdeki aylarda talebe dayanak sağlaması açısından yararlı olabileceği bedellendiriliyor.”

Sektörlerin birçoklarında üretim ve yeni siparişler yavaşladı

Türkiye Sektörel PMI raporu, haziran ayında imalat kesiminin büyük kısmında güçlü faaliyet şartlarının devam ettiğini gösterdi. Kesimlerin çoğunluğunda üretim ve yeni siparişler yavaşlama kaydederken istihdam ise çabucak hemen tüm faaliyet kümelerinde azaldı. Buna karşılık, girdi maliyetleri enflasyonunun tüm bölümlerde gerilemesi ve kimi bölümlerin sonuncu eser fiyatlarını düşürmesi, anketin olumlu gelişmeleri olarak öne çıktı.

Yeni siparişleri artıran bölüm sayısı 2 oldu

Takip edilen on kesim içerisinde yeni siparişleri artırabilenlerin sayısı mayıs ayında üç iken haziranda ikiye geriledi. Yeni siparişler sadece makine ve metal eserlerinde üst üste iki ay artarken besin eserlerinde ise daralmadan ölçülü büyümeye geçti. En bariz düşüş ise Nisan 2020’den bu yana en sert bozulmanın yaşandığı kara ve deniz taşıtları bölümünde kaydedildi. Yeni ihracat siparişlerinde görece müspet bir tablo ortaya çıktı ve on bölümden dördünde artış gözlendi. Bilhassa makine ve metal eserlerinin yurt dışından alınan yeni işleri besbelli bir genişleme kaydetti.

İstihdam düştü

Üretim tarafında ise yeni siparişlerle uyumlu bir tablo ortaya çıktı. Üretim artışı makine ve metal eserleri ve besin eserleri bölümleriyle hudutlu kaldı. Şubat 2021’den bu yana en bariz daralmanın gerçekleştiği elektrikli ve elektronik eserler ise en bariz yavaşlama kaydeden bölüm oldu. İş yüklerinin azalmasıyla birlikte çabucak hemen tüm dallarda istihdam düşüş gösterdi. Bu eğilimin istisnası makine ve metal eserleri dalı oldu. Böylece istihdam artıran bölüm sayısı 2020’deki pandemi kaynaklı kısıtlamalardan bu yana en düşük seviyeye geriledi. İstihdamda en bariz daralma ise dokumacılık dalında yaşandı.

Maliyet baskılarının genel olarak azalması ve girdi fiyatlarındaki artışın bir evvelki aya nazaran tüm dallarda sürat kesmesi, anketin görece olumlu gelişmesi olarak kayda geçti. Girdi fiyatları enflasyonundaki en sert düşüş ağaç ve kağıt eserlerinde kaydedilirken, en zayıf maliyet artışı makine ve metal eserlerinde gerçekleşti. Girdi fiyatlarının en süratli arttığı dal ise metalik olmayan mineral eserler oldu.

Maliyet baskılarındaki hafifleme, kimi firmaların talebi canlandırmak emeliyle kendi satış fiyatlarını düşürmesine imkan sağladı. Makine ve metal eserleri, giysi ve deri eserleri ile kimyasal, plastik ve kauçuk bölümlerinde satış fiyatları ölçülü düşüş kaydetti.