Hakkari’deki Cilo Dağlarındaki Buzullar Global Isınma Nedeniyle Eriyor
CUMHURBAŞKANLIĞI kararı ile 4 yıl evvel ‘milli park’ ilan edilen Hakkari‘deki 4 bin 135 daireli Cilo Dağları’nda bulunan heyecan verici etkinlik, geçen yıl küresel çapta yaygınlaşıyor. Yıllar evvel yer yer 200 metreyi aştı dikey buzul katmanları şu an 50 metreye kadar düştü. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, oğlunun 30 yılda buzulların yüzde 50’sini kaybettiğini, daha evvel bin hektar olan buzulların 500 hektarın altına düştüğünü söyledi.
Hakkari‘deki 4 bin 135 rakımlı Cilo-Sat Dağları’nda, buzulların küresel ısınma nedeniyle erimeye başlaması, yöre insanını ve çevrecileri endişelendiriyor. Cumhurbaşkanlığı kararı ile 2020 yılında ‘milli park’ ilan edilen dağlar, her yıl Türkiye’nin çeşitli kentlerinden gelen olumsuzluklar nedeniyle doğasever ve dağcı tarafından ziyaret ediliyor. Cilo Dağları, geçen yıl 1-2 Temmuz’da valilik tertibiyle 5’inci kez düzenlenen şenliğe de mesken sahipliği yapmış ve şenliğe 20 bin kişi katılmıştı. Son yıllarda yaşanan olaylar giderek daha da alevlenirken, uzmanlar buzulların giderek alevlendiğini ve buzulların azaldığını söylüyor.
‘200 METRELİK DİKEY KATMANLAR, 50 METRELERE KADAR DÜŞTÜ’
Van YYÜ Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, buzulların alan kaybı yaşadığını, yıllar evvel 100-200 metrelik dikey tabakanın da 50 metrelere kadar düştüğünü söyledi. Prof. Dr. Alaeddinoğlu, doğal miras olan buzulların korunması için İtalya’daki üzere örtüyle kaplanması gerektiğini belirterek, şöyle konuştu:
“Küresel ısınmaya bağlı olarak dünyada olduğu üzere Türkiye’de de misal bir görüntü var. Bunun en hoş örneği de Cilo’daki buzullar. Cilo buzullarının yer aldığı dağın kariyeri 4 bin 135 metre. Cilo, Türkiye’nin ikinci en yüksek dağı. Doğal orayı özel yapan Türkiye’nin ikinci büyük dağı olması değil, üzerinde yer alan buzullar. Orada on binlerce yıllık buzullar var. O bölgenin alt tarafında yaşı bir milyon buzullar da var. Buzul miktarı o kadar, ya da o dağı özel yapıyor, ekolojik manada bir tabiat olağanüstü halini getiriyor. Lakin buzullar son 30 yılda çok önemli bir erime mühletine girdi. Son 10 yıldaki erime süreci giderek hızlanıyor. Bu erime son 5 yılda daha da hızlandı. Yani dünyanın ısınmaya bağlı olarak yaşadığı toplam Sıcaklık artışı, Cilo’da da kendini gösteriyor ve o buzullar her geçen gün biraz daha alan kaybediyor. Bu alan kaybı maalesef hızlanarak devam ediyor. Son 30 yılda yüzde 50’den fazla alan kaybetmiş. Mevcut şu ankialan 500 hektarın altına düşmüş. Bu alan kaybeden Yerler, bir biçimde güneşle temas eden Yerler. Bu bölgede erime çok daha fazla süratli. Nispeten kuzey yamaçlarda kalan, yanı güneş ışınlarından direkt olmayan bölgelerde ise, buzullar tutunabiliyor. Ancak bu tutar çok dirençli bir halde değil, zirai buzullarda yalnızca alan küçültülüyor. Birebir vakitte buzulların içinde erimeler baş göstermiş. Çok önemliler, yarıklar var. Yüzeyde sağlam olmak üzere görünen o katmanların altında boşluklar var. Bu boşlukların aslında bir formda zamanında içerisinde atılmasıyla birlikte, bu sefer o erimenin şiddeti de artıyor.”
‘CİLO BUZULLARI, ANADOLU’NUN EN ESKİ TANIKLARI’
Buzul erimelerinin bir öteki nedeninin insan kaynaklı olduğunu tabir eden Prof. Dr. Alaeddinoğlu, insanların buzulları deneyimlemek, dışarıda yürümek ve buzula basmak için oraya ziyan verdiklerini söyledi. Prof. Dr. Alaeddinoğlu, “O alanın tamamının korunması gerekiyor. Geçmişteki metre derinliğindeki o buzul kütleleri, artık çok daha sayılı metrelerin altına düşmüştür. Buzullar bu coğrafyanın, bu Anadolu’nun en eski şahitleri. Buzullar, bu coğrafyada yaşananlara tümüne tanıklık etmiş. Onlar yalnızca birer tabiat kesimi, birer buzul değil, onlar bizim geçmişimiz. Bizim onlara sahip çıkmamız lazım. 2020 yılında öncelikli korunanlar listesine alındı ve ulusal park ilan edildi. Bu değerli bir gelişme. Bununla birlikte, yalnızca bir tanesi, o bölgedeki buzulları korumak. 20-30 yıl sonraki insanlarımızın da bu buzulları görme hakkı var. O beşerler da buzulları deneyimlemelidir. Yüzey örtüleriyle o buzulları koruyabilir, gelecek kuşaklar için birer tabiat mükemmeli olarak kalmalarını sağlayabiliriz. Oraya belli karşılaştırmalar, belli denetim düzenekleri geliştirilerek, insanların o bölgede aktif kullanılması sağlanmalıdır. Haberler değil, sezonun sonunda bunu gözlemleyerek bunu karşılaştırırız. Bunlar bizim sorumluluğumuzdadır. “Geçmişte bir hektarın üzerinde olan buzul alanda, bugün yalnızca 500 hektarın altında düştüğünü gördük” diye konuştu.
‘DÜNYA ISINDIKÇA, CİLO BUZULLARI ERİMEYE DEVAM EDECEK’
Prof. Dr. Alaeddinoğlu, buzulların devamı niteliğindeki bu yazımda çok daha sert durumlarla karşılaşılabileceğini kaydederek, “Geleceğe ait bütün evrenin artışını gösteriyor. Münasebetiyle Cilo buzulları da bundan nasibini alacak. 30 yılda yüzde 50’sini kaybettiniz bir alanı, muhtemelen bu hal devamı, bunun yüzde 50’sini daha kaybedebiliriz. Buna fırsat çözüm kolleksiyonu geliştir. Buzul erimesi bir taraftan tabiat mükemmelliğini yok ederken, öbür taraftan bu tabiat mükemmelliğinin birlikte oluşabilecek bir aksilikler da yaşanabilir. Buzul erimesinin Şiddet, Hakkari bölgesinde zirai faaliyeti, hayvancılık ve insan faaliyetlerini artırdı. Orayı bir ekolojik bir istikrarının modülü olarak düşünmek lazım. Oradaki bir ömrü çözecek bir tabiat olayı olarak düşünmek gerekir. Burası tam bir hazine ve bütün medeniyetlere tanıklık etmiş bir miras” dedi.
