Gri listede çıkmak ne manaya geliyor? İşte 10 soruda Türk ekonomisinin yeni periyodu
Türkiye‘nin terörizmin finansmanı ve kara paranın planlamasıyla çaba gayesiyle yürütülen çalışmaların meyvesini vererek Mali Hareket Vazife Gücü (FATF) tarafından “gri listeden” çıkarılmasının bankacılıktan enerji, inşaattan imalata kadar pek çok kesime olumlu tesirde yapılması bekleniyor.
Singapur’un iki yıl süreyle üstlendiği devir başkanlığında bu yıl 23-28 Haziran’da 6’ncısı düzenlenen ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) bünyesinde faaliyet gösteren FATF Genel Kurulu ile kurulmuştur. OECD’nin açıklamasına göre, FATF Genel Kurulu iki ülkeyi “gri liste” olarak nitelendirilen “artırılmış izleme gücünden” bahsetti. AA muhabiri, FATF’ın yapısı, gri liste uygulaması ve Türkiye‘nin bu listeden çıkarılmasının mümkün tesirlerini derledi.
Türkiye‘nin bilhassa terörizminin finansmanı ve kara paranın aklanmasına karşı yürüttüğü çabadaki muvaffakiyetinin da tescili olarak kullanılan sürece ait soru ve karşılıklar şöyle:
1- FATF NEDİR?
FATF, 1989 yılında ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada’dan oluşan G-7 ülkelerinin Paris’teki hükümetlerin ortası bir tertip olarak kuruldu. Bu yayınlanma görevi mühleti düzenlerden itibaren periyodik olarak uzatılırken Nisan 2019’da alınan kararla süresiz hale getirildi. Kuruluşun kararı merci olan Genel Heyet yılda 3 kez toplanıyor. FATF Başkanı, Genel Kurul tarafından FATF Üyeleri ortasından 2 yıl için görevlendiriliyor.
2- KURULUŞA HANGİ ÜLKELER ÜYE?
FATF’ın 37 ülke ve 2 bölgesel kuruluşu olmak üzere 39 üyesi bulunmaktadır. Kuruluşun üyeleri ABD, Almanya, Avusturya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Hindistan, Hong Kong, İtalya, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İzlanda, Kanada, Güney Kore, Lüksemburg, Meksika, Meksika, Meksika, Japonya, Türkiye, Yeni, Portekiz, Rusya, Rusya, Rusya, Rusya, Rusya, Rusya, Rusya ve Rusya Körfez İşbirliği Konseyi yer almaktadır.
3- FATF’IN FAALİYET ALANLARI NELERDİR?
FATF, çalışma hususlarında “politika biriktirme” bir rol üstleniyor. Kuruluş, kara paranın aklanması, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının temini ile gayrette milletlerarası standartların belirlenmesi bir başlangıç olarak faaliyet göstermektedir.
4- FATF’TA KONTROL SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR?
FATF’ın bu alanda 40 tavsiyesi bulunuyor. Bunlar, ülkelerle ayrı ayrı kıymetlendirme yoluyla incelenerek takip edilerek çalıştırılıyor. Teknik ahenk ve tesirlilik taraflarından yapılan değerlendirmelerle ülkelerde terörizmin finansmanı cürmünün ögelerinin FATF standartlarıyla ahengi denetimi yapılıyor. Bu kabahatlerle çabalarla faal soruşturma/kovuşturma yapılmadığı, kabahat gelirlerinin takip edilmediği, yabancı ülkelerle faal bir kayıtlı işbirliğiyle yürütülüp yürütülmediği şekilde konular inceleniyor. FATF, kontrolleri kapsamında yalnızca terörizmin bilgisini kabahatini değil, aklama kabahati ve kitlesel imha silahlarının tedarikinin finansmanı mevzularında da geliştirilen standartlarla devletleri pahalandırıyor. Kuruluşun 40 tavsiyesi orta memleketler arası işbirliğinden yetkili makamların yetki ve sorumluluklarına, talimatlarden kara para aklama ve müsadereye kadar geniş kapsamlı başlıklar yer almaktadır.
5- GRİ LİSTE NEDİR?
Gri liste, FATF tarafından kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla gayrette yetersiz kalan ülkeleri belirlemek maksadıyla yaratılan bir listenin altında yer alıyor. Kuruluş, ülkelerle bu alandaki eksikliklerin polis tarafından incelenmesi için çalışmalar yapıyor.
6- TÜRKİYE İÇİN GRİ LİSTE SÜRESİ NASIL İŞLEDİ?
FATF’a 24 Eylül 1991’de üye olan Türkiye , günümüze kadar başlangıç yılları olan 1994, 1998 ve 2006 yıllarında olan 3 FATF değerlendirmesinden geçti. Dördüncü önemlendirme 2018’de başladı ve 2019’da tamamlandı. Kelam konusunun kıymetlendirme raporu ve sonrasında iyileştirilmesi izleme periyodu sonrası raporla birlikte Türkiye, Ekim 2021’de “artırılmış izlemeye tabi ülkeler”in yer aldığı “gri liste”ye dahil edildi.
7- TÜRKİYE, LİSTEDEN ÇIKMAK İÇİN NELER YAPTI?
Karşılıklı kıymetlendirme sürecinden bu yana Hazine ve Maliye, Adalet ve İçişleri bakanlıkları, Türkiye ‘nin, FATF’in “gri listesinden” çıkarılmasına yönelik çok ağır bir çalışma sergiledi. 40 tavsiyedeki konu birer birer yerine getirildi. Türk Ceza Kanunu’ndan Terörle Gayret Kanunu’na Ceza Muhakamesi Kanunu’ndan Türk Ticaret Kanunu’na, Hata Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’dan Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’a kadar mevzuatta kurallar yapıldı. FATF, Ekim 2021’de yayımladığı duyurunun Türkiye ile ilgili bölümünde 7 konu vurgulanırken Haziran 2023 Genel Kurul sonrasında bu konuların sayısı 2’ye düştü. Kelam konusu eksikliklerle ilgili çalışmalar için kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla gayrette vazifeli ihtisas mahkemelerinin ve savcılıklarının belirlenmesinin akabinde özel soruşturma ofisleri kuruldu. MASAK yeniden yapılandırılırken hükmî bireyler için risk analizi çalışması tamamlanarak, hata gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanında aktifliğin sağlanmasına ait Ulusal Strateji Evrakı kraliçesi konuldu. Son olarak Singapur’daki toplantı öncesi TBMM’de kripto varlıklarla ilgili düzenleme kabul edildi ve bu varlıklar konusunda Sermaye Piyasası Şurasına çeşitli yetkiler verildi. Ayrıca Türkiye, 40 tavsiyenin tamamının yerine getirmiş oldu.
8- HANGİ ÜLKELER GRİ LİSTEDE YER ALIYOR?
FATF’ın Singapur’daki Genel Konseyi’nde yapılan değerlendirmeler sonucu Monako ve Venezuela kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla çaba konusunda “eksiklikleri olduğu” için gri listeye alındı. Bu iki ülke yanı sıra Bulgaristan, Burkina Faso, Kamerun, Hırvatistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Haiti, Mali, Mozambik, Nijerya, Filipinler, Senegal, Güney Afrika, Güney Sudan, Tanzanya ve Vietnam FATF’in artırılmış izleme sürecinde kalmaya devam etti.
9- GRİ LİSTEDEN ÇIKMANIN YAARLARI NELER?
Türkiye’nin gri listeden finansal sistem olan inancının daha da gelişmesi, bankacılıktan gerçek dallara kadar pek çok alanda olumlu yansımalarının görülmesi bekleniyor. Bu sayede bankaların milletlerarası finansal ilişkilerinin güçlendirilmesi ve kredi notlarının artması öngörülüyor. Ayrıca bankaların daha düşük maliyetli fonlama sağlayabileceği ve milletler arası piyasalardan daha fazla kaynak bulabileceği bedellendiriliyor. Güçten inşaat ve altyapıya, turizmden sanayi ve imalata, gayrimenkulden başka kesimlere kadar kararın memleketler arası alanda olumlu tesirlerinin hissedilmesi bekleniyor.
10- BUNDAN SONRA NELER OLACAK?
Türkiye’nin gri listedeki çıktılarının iyi değerlendirilmesi ve ekonomik ilgilerde olumlu yansımalarının olması bekleniyor. Hayatındaki inancın artmasına paralel olarak gelişen programla birlikte gayelerine kolaylık sağlanması amacıyla düzenlenen bir programdır.
Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı, “Türkiye, terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanmasıyla ilgili gayretini bundan sonra da milletlerarası standartlarla tam anlaşma içinde istikrarla yürütecektir” mesajını verirken, MASAK ve diğer paydaşları idari ve teknik kapasitesinin daha da güçlendirilmesi, idari düzenlemelerin hayata geçirilmesi yönünde çağrıda bulunmuştu. Ayrıyeten, kararın Türkiye’ye hızlı bir şekilde taşınması ve borçlanılmasının maliyetleri üzerinde de müspet bir tesir yaratacağı varsayılıyor. Türk lirası varlıklarına olan ilginin artması da beklentilerin düzeyinde yer alıyor.
