Göç olgusu ve psikopatoloji
GÖÇ OLGUSU VE PSİKOPATOLOJİ
Beyin göçü, güzel eğitim almış, nitelikli, yorumlayan, sorun çözen, üretken, üst seviye yeteneklere sahip iş gücünün kendini geliştirmek, araştırma yapmak yahut çalışmak gayesiyle en üretken periyodunda ülkesini terk edip hedeflediği ülkeye kalıcı olarak yerleşme durumunu “beyin göçü” olarak isimlendirmişlerdir. Bilhassa son yıllarda beyin göçü her manada artış eğilimi göstermektedir.
Ponizovsky ve arkadaşları (2009) yaptıkları araştırmada kültürleşme geriliminin fazla olmasının, aile disfonksiyonun, etkisiz toplumsal takviyenin, düşük benlik hürmetinin, göç kararını onaylamamanın ve yüksek eğitim düzeyinin depresyon ve anksiyeteyi arttırdığını belirtmişlerdir. Göç eden çocuk ve ergenlerde en sık rastlanan problemlerin davranış bozukluğu, ilaç berbata kullanımı, kimlik karmaşası, düşük benlik hürmeti, korku bozukluğu, depresyon, somatik bozukluklar, çift dillilikten kaynaklanan problemler, altını ıslatma, düşük akademik muvaffakiyet ve jenerasyon çatışması olduğu belirtilmektedir (Sam and Berry 1995, Aker ve ark. 2002). Çalışmalarda, göç ile birlikte ekonomik durumda azalma olduğu ve bununda benlik saygısında düşmeye neden olduğu, göçle birlikte ergenin benlik saygısında düşme olduğu bildirilmiştir (Sam and Berry 1995, Gün ve Bayraktar 2008, Ponizovsky et al. 2009).
Kimlik, kişinin benlik kurgusunun (self-construal) tamamını içerir; şuan kendisini nasıl tanımladığı ile kendisini geçmişte nasıl tanımladığı ve gelecekte nasıl birisi olmayı ümit ettiğine dair algılamaların bütününü söz eder (Weinreich 2005: 26). James Marcia (1966:553), Erikson’un teorisini genişletmiş ve daha fonksiyonel hale getirmiştir. Ergenlik evrelerinden yola çıkarak bir tipoloji geliştirmiş ve dört kimlik statüsü belirlemiştir Marcia (1966: 551-552), kelam konusu bu dört kimlik statüsünü şöyle açıklamaktadır:
a). Kimlik Karmaşası (Identity Diffusion): Bu durumda bireyin kendi kimliği, mesleği ve inancı konusunda rastgele bir net kararı yoktur. Bunun yanı sıra birey, bu kimliğine karar verme sürecinde ilgisizlik, belirsizlik ve karmaşa yaşamaktadır. Düşük seviyede keşif, karar verme ve bağlanma süreci kelam bahsidir.
b). Bağımlı Kimlik (Identity Foreclosure): Kişi bağımlı kimlik durumunda ise, kimliğini, ailesinin pahalarını ve standartlarını benimsemiş fakat az sayıda rol yaşantısı ve kriz geçirmiştir. O ailesinin ve diğerlerinin olmasını istediği ve beklediği birisidir. İnançları ailesinin inançlarıdır. Araştırma ve keşif düşük, karar verme ve bağlanma ise yüksek düzeydedir.
c). Kimlik Arayışı (Identity Moratorium): Bu kimlik durumunda birey, kriz evresini yaşamaktadır. Rastgele bir karar vermemiş, karara ulaşmak gayesiyle önündeki seçenekleri denemektedir. Kimlik karmaşasından farklı, karar alamaya yönelik etkin bir uğraşın olmasıdır. Keşif ve araştırma fazla olmakla birlikte karar verme ve bağlanma seviyesi düşüktür.
d). Başarılı Kimlik (Identity Achievement): Kişi bu kritere nazaran yaşadığı kimlik krizi ve sorgulama devrinden başarılı bir formda çıkmış ve karar verme sürecini yaşayarak kendi kimliğini bulmuştur. Meslek, inanç ve ideoloji konusunda kararlar almıştır. Hem araştırma ve keşif hem de karar verme ve bağlanma seviyesi yüksektir. Berzonsky’nin (1992) Marcia’ya alternatif olarak geliştirdiği modelde ergenlerin kimlik statülerini saptamak üzerinde değil, kimlik gelişimi sürecinde karşılaştıkları aksiliklerle baş etme biçimleri üzerinde durulmaktadır. Süreçteki problemleri çözmek için bireyler bilgi yönelimli, kural yönelimli ya da karmaşa yönelimli tarzlar benimseyebilir. Bilgi yönelimli bireyler benlik sürecinde etkin ve kuşkucu bir arayış içerisindedir, bu arayışta bilgileri etkin olarak kıymetlendirir ve kullanır. Bu bireylerin sorun çözme, kendini söz etme, ileriyi düşünerek karar alma, ahenk üzere hünerleri 5 daha yüksektir. Kural yönelimli bireyler kimlik sürecinde kendileri için kıymetli bireylerin kanılarına değer verir, onların beklentilerini karşılamaya çalışır. Bu gruptakilerin ahenk marifetleri yüksektir, fakat belirsizliğe karşı toleranslı değillerdir ve kapalı görüşlülerdir. Karmaşa yönelimli bireylerse sorun çözme ya da karar verme üzere tasalar taşımayarak bu üzere durumlarda kaçınma davranışı stantlar. Demir ve Derelioğlu’na (2010) nazaran ergenlerin kelam konusu kimlik tarzları ve statüleri ortasındaki tercihleri farklı durumlara nazaran değişebilir. Ayrıyeten bunları farklı kombinasyonlarda da kullanabilirler.
Göç öncesi hazırlık eksikliği, yeni etrafa ahenk zorlukları, mahallî sistemin karmaşıklığı, lisan zorlukları, kültürel farklılıklar ve olumsuz tecrübeler göçmenlere bu süreçte kasvet yaratmaktadır. Göç sonrası devirde, bireylerin içinde yaşamaya başladığı yeni toplumdaki kültürel farklar, bireyin ahenk sorunu yaşamasında ve sıhhat sıkıntılarının görülmesinde son derece belirleyici olabilmektedir. İçinde bulunduğu, yaşamaya başladığı yeni etraf kendi yetiştiği kültüre benziyorsa daha az, benzemiyorsa daha çok ahenk sorunu ile karşılaşmaktadır. Kişinin alıştığı toplumdan uzaklaşması yalnızlık, yabancılaşma, kendini bedelsiz görme, yakınlarının yokluğu ve onları geride bırakmalarından ötürü hissedilen pişmanlık hisleri bireyleri derinden etkilemekte ve ağır gerilim yaşamalarına neden olmaktadır. Toplumsal etrafın yetersizliği, yakınlarının göç ettikleri bölgeler hakkında beklentilerinin yüksek oluşu ve beklentilerinin hayal kırıklığı ile sonuçlanışı ruh sıhhatlerinin olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır.
