Çocuklarda spora iştirak öncesinde kalp değerlendirmesi
Çocuklarda spora iştirak öncesinde, tertipli spor yapan çocuklarda ise nizamlı kalp
muayenesinin yapılması kıymetlidir. Çok faydalı bir aktivite olan ve sağlıklı hayat için önerilen spor, bazı
riskler de taşımaktadır. Spor yapıldığında, bedenin oksijen gereksinimi artmaktadır. Bu ihtiyacı
karşılayabilmek için de idman sırasında kalp atım sayısı, kalp kasılma gücü, kalbe dönen kirli kan
ölçüsü, kalbin pompaladığı kan ölçüsü ve kan basıncı artar. Sağlıklı bir kalp bu duruma kolaylıkla adapte
olabilir. Lakin spor yapan bir çocukta, tanısı konulamamış bir kalp hastalığı varsa, tehlikeli durumlar
ortaya çıkabilir, ne yazık ki antrenman sırasında yahut sonrasında ani vefat gerçekleşebilir. Bu hastalıklarda
hiçbir bulgu olmadan birinci olarak ani mevt görülebilir. Sporla bağlantılı beklenmeyen ani vefatlar toplumda
kalp krizine bağlanmaktadır lakin bu yanlış bir bilgidir.
Çocuk ve genç atletlerde sporla bağlı ani ölümlerin birçoklarından, doğuştan olan yapısal kalp
hastalıkları sorumludur. Bu hastalıklar ortasında hipertrofik kardiyomiyopati (HKMP), kalbi besleyen
damarlar olan koroner arterlerin doğuştan anormallikleri, aritmojenik sağ ventrikül displazisi, kalpten
çıkan ana damar olan ve bedeni pak kanla besleyen aort damarının kapağında değerli darlık olması
sayılabilir. Tekrar bayılma ve ani vefata neden olabilen, ritim bozukluğu ile giden kimi doğuştan hastalıklar
da vardır. Bunlar uzun ve kısa QT sendromu, Brugada sendromu, Wolf Parkinson White sendromu ve
katekolaminerjik polimorfik ventriküler taşikardi hastalığıdır.
Yapılan çalışmalar, atletlerde ani vefatın en sık nedeninin HKMP hastalığı olduğunu
göstermektedir. Bu hastalıkta, kalbin duvarlarında olağandışı ve ilerleyici kalınlaşma olmaktadır.
Ekokardiyografi (EKO) ismi verilen kalp ultrasonu incelemesi ile çarçabuk teşhis konulabilmektedir.
Doğuştan koroner arter anomalileri içinde ani mevte en sık yol açabilen hastalık, sol ana
koroner arterin olağandışı olarak sağ taraftan orijin almasıdır. Antrenman sırasında göğüs ağrısı, tehlikeli ritim
bozuklukları, bayılma ve ani vefat görülebilir. Ancak, hastaların yalnızca üçte birinde ani vefat öncesinde
göğüs ağrısı yahut bayılma üzere uyarıcı şikayetler oluşmaktadır. Doğuştan bir hastalık olmadan, çocukluk
devrinde geçirilmiş Kawasaki hastalığına bağlı geç devirde ortaya çıkan koroner arter bozuklukları
sonucunda da ani mevt görülebilir. Bu hastalıklardan şüphelenildiğinde, elektrokardiyografi (EKG) adı
verilen ritim sinemasının olağandışı olması, kan analizinde kalp enzimlerinin yüksek bulunması, EKO
incelemesinde anormalliklerin görülmesi yol gösterici olur. Kesin teşhis, bilgisayarlı tomografi veya
anjiyografi süreciyle konulabilir.
Genetik geçişli birtakım hastalıklar, ritim bozukluğuna yatkınlık oluşturmaları nedeniyle sporcu
çocuklarda ani vefata neden olabilir. Bu hastalıklar yıllarca bulgu vermeyebilir, tanısı konulamayabilir.
Tehlikeli ritim bozukluğu sonucu antrenman ve yüzme ile, gerilim yahut ani seslerle, bazen de uykuda nöbet
gibisi olay, çarpıntı, bayılma yahut ani vefat ortaya çıkabilir. Bu durumların tanısı konulabilirse gerekli
tedbirler alınabilir ve birebir hastalık ihtimali bulunan öteki aile üyeleri de taranabilir.
Tüm çocuklarda spor öncesi detaylı kalp muayenesi gereklidir. Günümüzde, spora
iştirak öncesinde yapılan süreçler açısından kabul edilmiş genel bir protokol yoktur, ülkeye ve hastaneye
nazaran değişmektedir. Her hastada detaylı bir kıssa alınması, soy geçmişin araştırılması, tam bir fizik
muayenenin yapılması, EKG çekilmesi ve EKO incelemesinin yapılması birinci etapta kâfi olur. Muhtemel kalp
hastalıklarına teşhis konulmasında öncelikli ve tahminen de en değerli basamak, bu hastalıkları akla getirmek ve
şüphelenmektir. Gerekli görülen çocuklarda 24 saatlik ritim Holter tetkiki, efor testi, koroner anjiyografi,
kalp MR incelemesi, ilaç provakasyon testleri, elektrofizyolojik çalışma ve genetik tetkikler yapılabilir.
Spor yapan çocuklarda kalp açısından rastgele bir anormallik olmasa bile yılda bir düzenli
denetim önerilmektedir.
