Bu altı kıtalararası elektrik ilişkisi dünyayı şekillendirecek

Kesintisiz bir güç sağlamak ve mevcut güç muhtaçlığını karşılamak için, elektrik santrallerini ve bütün şebekeleri birbirine bağlayan sistemlere enterkonnekte sistem ismi veriliyor. Bunlar çoklukla ulusal ve bazen de memleketler arası sistemler olabiliyor. Bu sınırlar sayesinde değişken rüzgar ve güneş gücünün muhtaçlık duyulan yere, gereksinim duyulan vakitte akması sağlanıyor. Fakat fosil güçlerden uzaklaşmak isteyen dünya, bu çizgileri artık milletlerarası değil, kıtalararası olacak halde inşa etmek istiyor. Projelerin maliyetleri ise birkaç on milyar doları bulacak lakin bunlar, dünyanın güç çehresini dönüştürecek.

Enterkonnekte sınırlar elektrik şebekeleri için otoyollar kadar hayati kıymet taşıyor ve ülkelerin güç sistemlerini karbonsuzlaştırılmasında büyük kıymet taşıyor. Bu çizgiler sayesinde yenilenebilir güç tesisleri (rüzgar yahut güneş gücü santralleri) elektrik talebinin en yüksek olduğu lakin temelinde suram için pek de uygun olmayan yerler yerine en rüzgarlı yahut en güneşli yerde kurulabilir. Ayrıyeten tesisler ucuz yahut arazi badiresi olmayan yerlere kurularak istenilen bölgeye akış sağlayabilir.

Bu bağlamda dünya genelinde birkaç dev proje, elektrik çizgileriyle kıtaları birbirine bağlamak istiyor. Halihazırda kara ve deniz üzerinden dünyanın en uzun elektrik irtibatı, Danimarka ve Birleşik Krallık ortasındaki 764 km uzunluğundaki Viking Link projesidir. 2,2 milyar dolarlık bu proje, planlanan 6 yeni kıtalararası güç sınırının yanında hayli küçük kalacak.

Fas ve İngiltere bağlantısı

İngiliz start-up Xlinks‘in Sahra çölündeki rüzgar ve güneş gücünü Fas’tan İngiltere’ye aktarma planı büyük ilgi görüyor. Bu projeye halihazırda Fransız petrol devi TotalEnergies, İngiliz yenilenebilir güç kümesi Octopus Energy ve ABD’li rüzgar türbini üreticisi GE Vernova projeye yatırım yapmış durumda. Şirket, Fas’ta 11,5 GW güç üretebilecek rüzgar ve güneş gücü tesisleri kurmak ve bunları Avrupa’nın Atlantik kıyılarını dolaşacak 4.000 km‘lik bir denizaltı kablosuyla İngiltere’ye bağlamak istiyor.

Böylesi bir ilişki ile 7 milyon İngiliz hanesine pak enerji sağlanabileceği ve tek başına tüm ülkenin elektrik gereksiniminin yüzde 8’ini karşılayabileceği belirtiliyor. En kıymetlisi de bu irtibatın günde ortalama 19 saatten fazla bir mühlet boyunca sağlam güç sağlayabilecek olması. Bu projenin yaklaşık 30 milyar dolara mal olacağı bedellendiriliyor.

Avustralya ve Singapur bağlantısı

Bir öteki proje ise Sun Cable tarafından Avustralya‘nın iç kesitlerinden Singapur‘a uzanan 5.100 km‘lik 5,65 GW kapasiteli bir güç ilişkisi. Firmaya nazaran bu irtibat yaklaşık 20 milyar dolara mal olacak. Avustralya’nın iç bölümleri neredeyse büsbütün boş ve yenilenebilir güç tesisleri için epeyce elverişli. Öte yandan Singapur ise boş toprak yeri için dünya üzerindeki en kısıtlı ülkelerden birisi.

Projeye nazaran ilişki sınırının birinci 800 km kısmı karadan Avustralya’nın Darwin kentine gidecek. Bu kente pak gücün 3,9 GW’lık kısmı aktarılan geri kalan 1,75 GW’lık kısım ise 4,300 km’lik sınır ile Singapur’a taşınacak. Proje, önde gelen yenilenebilir güç yatırımcılarından Avustralyalı milyarder Mike Cannon-Brookes’un da yer aldığı bir konsorsiyum tarafından yürütülüyor.

Avrupa ve Kuzey Amerika bağlantısı

Bu tipteki en tezli proje ise Avrupa ve Kuzey Amerika‘nın elektrik şebekelerini birbirine bağlamayı amaçlıyor. NATO-L ismindeki projenin ardındaki üç teşebbüsçü, iki kıtayı birbirine bağlayan 6GW’lık bir enterkonnekte oluşturmak istiyor. Proje kapsamında Kuzey Amerika’da üç ve Batı Avrupa’da da üç iniş noktası olmak üzere her iki tarafta da dallanacak bir sistem planlanıyor.

Kanada’daki Newfoundland’ı İngiltere ve İrlanda’ya bağlaması beklenen olan proje, artı eksi 500’lik kusur hissesiyle yaklaşık 3.500 km’lik bir sınır uzunluğunu içeriyor. Projenin 28 ila 40 milyar dolar ortasında mal olacağı bedellendiriliyor.

Azerbaycan ve AB bağlantısı

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve bunun sonucunda ortaya çıkan güç krizi, Avrupa’nın güç siyaseti konusunu baştan aşağıya değiştirdi. AB, güç konusunda bir daha düşünce yaşamak istemiyor o yüzden güç alanında her türlü işbirliğine açık.

Kısa bir müddet evvel tekrar seçilen Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Hazar Denizi ve Karadeniz’in altından geçmesi önerilen 1.200 km‘lik temas sayesinde, bloğun Rus gazına olan gereksinimini ortadan kaldırarak yerine Azerbaycan‘dan gelen yeşil enerjiyi kullanabileceğini söyledi. Azerbaycan her ne kadar neredeyse fosil temelli bir güç altyapısına sahip olsa da son yıllarda pak güç kapasitesini artırmak istiyor.

Planlanan proje kapsamında kapasitenin 1 GW olması hedefleniyor. Avrupa ve Asya’yı elektrik sınırının Azerbaycan’dan Gürcistan, Romanya ve Macaristan‘a kadar uzanması ve hatta Ukrayna’ya da bir kolunun ulaşması bekleniyor. Karadeniz özelinde tek proje bu da değil. Karadeniz, rüzgar enerjisi açısından da potansiyele sahip. Romanya ve Türkiye açıklarında tartışılan projelerle, gelecekteki açık deniz rüzgar gücü potansiyelini daha çok konuşabiliriz.

Yunanistan ve Mısır bağlantısı

‘GREGY’ olarak isimlendirilen Yunanistan ile Mısır‘ı birbirine bağlayacak 1.000 km‘lik bir denizaltı kablosu var. Proje Yunanistan’ın Copelouzos Kümesi ve Masdar ile Mısır’ın Infinity şirketlerinin ortak teşebbüsü olan Infinity Power tarafından yürütülüyor. Proje kapsamında Mısır’da inşa edip işletilecek 9,5 GW’lık devasa bir yenilenebilir güç çiftliğinden 3 GW’lık kapasitenin taşınması planlanıyor.

Avrupa’ya aktarılacak bu kapasite, Yunanistan’ın muhtaçlığını karşılarken etraf ülkelere de aktarılabilir. Avrupa Komitesi, GREGY’yi amiral gemisi projesi olarak tanımlıyor. Tıpkı Azerbaycan-AB ilişkisinde olduğu üzere bu projede kıtanın Rus gazından kopmasını sağlayacak.

Suudi Arabistan ve Hindistan bağlantısı

Suudi Arabistan ve Hindistan ortasında şimdilik uzunluğu bilinmeyen kritik ehemmiyete sahip olan bu projede geçtiğimiz yıl bir mutabakat zaptı imzalandı. İki ülke, şebekelerini birbirine bağlama konusunda işbirliği yaparken yenilenebilir güç konusuna yük verecek. Hindistan halihazırda Suudi petrol ve gazının büyük bir alıcısı pozisyonunda olmasına karşın her iki ülke de pak güce geçişi hedefliyor.

Kıtaları birbirlerine bağlayan bu devasa elektrik ilişkileri için en büyük mefkureler Hindistan Başbakanı Narendra Modi’ye ilişkin. Modi, birinci adım olarak Hindistan, Orta Doğu ve Güney Doğu Asya’nın elektrik şebekelerini birbirine bağlamayı, akabinde Afrika’yı dahil etmeyi ve son olarak da 2050 yılına kadar dünya çapında 2.600 GW‘lık enterkonnekte temas kurmayı hedefliyor. 2018 yılında açıklanan One Sun, One World, One Grid (OSOWOG) vizyonu, 2021 yılında İngiltere ve Fransa tarafından desteklenmiş ve proje Green Grids Initiative projesiyle birleştirilmişti.