Bağların görünmeyen yüzü: bayana yönelik ruhsal şiddet

İlişkilerin Görünmeyen Yüzü: Bayana Yönelik Ruhsal Şiddet

Sosyal bir varlık olan insan, ömrü boyunca ötekilerle bağlantı içindedir. Birinci obje olan ‘anne’ ya
da anne rolündeki ebeveynle başlayan ilgi olgusu, baba ve öteki ötekilerle kurulan ilişkilerle
devam eder. Hayat uzunluğu kurduğumuz tüm ilgiler toplumsal ve duygusal açıdan yaşantıyı tesirler.
Bu nedenle alaka kavramı insan hayatında kıymetli bir yere sahiptir.
Kurduğumuz tüm bağlantılarda sevme, sevilme, onaylanma ve pahalı hissetme gibi
ihtiyaçlarımızı karşılamayı arzularız. Bu dileklerimiz birtakım ilgilerde doyuma ulaşırken bazı
münasebetlerde ise doyuma ulaşmaz ve olumsuz sonuçlar yaşanabilir. İsteklerimizin doyuma
ulaşmadığı bağlarda aldığımız yaraları, bir öteki münasebette güzelleştiririz. Örneğin
ebeveynlerimizle kurduğumuz ilgilerde aldığımız yaraları, partnerle kurulan ilişkide
uygunlaştırma muhtaçlığı duyabiliriz.
Partnerle kurulan romantik bağlantılar temel ihtiyaçlarımız olan sevme, sevilme, cinsellik gibi
gereksinimlerimizi karşılamakla birlikte yakınlık ve bağlılık içermesi bakımından bireye doyum
sağlar. Bunların yanısıra birçok sorunu da içinde barındırabilmektedir.
Bağlarda çok sık karşılaşılan problemlerden biri şiddet olgusudur. Şiddet, insanlığın varlığından
beri karşılaşılan üniversal sıkıntılardan biridir. Tüm münasebetlerin içinde varlığını sürdüren şiddet,
fizikî, cinsel, ekonomik, ısrarlı takip ve ruhsal şiddet olarak görülmektedir. İlişkilerin
içinde saptanması en kolay ve en “görünür” olan fizikî şiddettir. Ruhsal şiddet ise tüm
şiddet çeşitleri ortasında gözlenebilmesinin sıkıntı olması sebebiyle saptanmasında birtakım
zahmetler yaşanmaktadır.
Ruhsal şiddet, kelamlı ve kelamsız saldırganlık hareketlerini içermekle birlikte kişinin diğeri
üzerinde duygusal ve zihinsel açıdan ziyan vermesi ve denetim uygulaması ile ortaya çıkan
şiddet cinsidir. Küfür, hakaret, tehdit, bir objeye ziyan verme üzere aksiyonlar ile gerçekleşir.
Temel amaç özgüveni yaralamak, duygusal olarak istismar etmek, kişinin kendini güçsüz
hissetmesini sağlamak ve korkutmaktır. Bu gayeler doğrultusunda korkutma, baskı, yalnız
bırakma, reddetme, suça sürükleme, aşağılama, duygusal reaksiyon vermeme üzere birçok davranış
ruhsal şiddet olarak sınıflandırılabilir. Ayrıyeten ruhsal şiddet, fizikî şiddet, cinsel şiddet
ve ısrarlı takip üzere öteki şiddet cinsleriyle birlikte de yaşandığı görülmektedir. Bu doğrultuda
baktığımızda bağlarda ruhsal şiddet olgusunun sıklıkla yaşandığı söylenebilir. Birçok
bağlantıda rastlayabildiğimiz ruhsal şiddet olgusu romantik bağlantılarda de ortaya çıkmaktadır.

Yapılan birçok araştırmada erkeklerin şiddet uygulayan bayanların da şiddete maruz kalan
pozisyonunda ele alındığı görülür. Gerçekten kitle bağlantı araçlarında sık sık bayanların özellikle
fizikî şiddete maruz kaldığı haberleri yer alır.
Klâsik yapıda olan birçok toplumda erkeklerin bayanlara fizikî, ruhsal ya da cinsel
şiddet uygulama konusunda münasebetleri olduğu düşünülmekte ve bayana yönelik şiddetin meşru
karşılandığına rastlanmaktadır. Yapılan bir araştırmada bayanların erkek partnerleri tarafından
ruhsal şiddet görme sıklığı %93 olarak bulunmuşturi

. Bunun yanısıra ruhsal şiddetin
tespit edilmesinde zahmetler yaşanmaktadır. Bilhassa bayanların toplumun dayattığı roller ve
vazifeler konusunda yaşadığı kabulleniş, maddi olanaksızlık, inançta ve güçlü hissedememe
üzere birçok münasebetle yaşadığı ruhsal şiddeti görmezden gelmeyi tercih ettiğine de
rastlanır.
Romantik münasebet içinde bayanlar çocuklarla ilgilenmemesi, yemek yapmaması, eşinin sözünü
dinlememesi üzere birçok münasebetle bilhassa ruhsal şiddete maruz kaldığı görülür. İlişkide
hisleri görmezden gelme, meseleler hakkında konuşmayı reddetme, kusur bulucu yorumlar
yapma, bedelsiz olduğunu tabir etme, kaba davranma, tehdit etme, giyilen kıyafetlere karışma
ve palavra söyleme üzere birçok hareket bayanların maruz kaldığı ruhsal şiddet davranışlarına
örnektir. Yapılan bir araştırmaya nazaran romantik bağlarda ruhsal şiddet davranışı olarak
fizikî ve duygusal gereksinimlerin ihmali ve itimat sarsıcı davranışlara maruz kalma erkeklere
oranla bayan iştirakçilerde daha çok olduğu ortaya çıkmıştır.ii
İnsan hayatında ruhsal şiddetin oluşturduğu birçok olumsuz sonuç vardır. Psikolojik
şiddete maruz kalmış bireylerde sıklıkla değersizlik ve suçluluk duygusu, yetersizlik algısı,
güvensizlik, benlik kaybı, alaka başlatma ve sürdürme hünerinde problemler
görülebilmektedir. Ayrıyeten sıklıkla anksiyete, depresyon ve somatizasyon sıkıntılarına rastlanır.
Fizikî sonuçları olmaması sebebiyle gözlemlenebilmesi güç olan ruhsal şiddeti ortaya
çıkarmak için öncelikle ruhsal şiddetin ne olduğunu anlamak gerekir. Ruhsal şiddeti
içeren her telaffuz ve hareketin farkında olunması şiddetle çaba edebilmek için kıymetlidir.

“Birçok erkek hayatındaki beşere şiddet uygulamadığı için uygun biri olduğunu düşünür, lakin acı
için şiddete gerek yoktur. Aldatmak acıtır, hakaret acıtır, sessizlik acıtır, palavralar acıtır. “
-Aamir Khan

Klinik Psikolog Merve GÜREK

i DÖNMEZ, G., ŞİMŞEK, H. & GÜNAY, T. (2012). “Evli Erkeklerde Eşlerine Yönelik Şiddet ve Bağlantılı Etmenler”,
Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, cilt 10, sayı 3, ss.151-159.
ii GÜREK, M. (2022). “Romantik İlgilerde Ruhsal Şiddetin Bağlantı Bağımlılığı ve Obje İlgileri Çerçevesinde
İncelenmesi”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul Aydın Üniversitesi.