Ay Gelgitler Yaratabilirken Ondan 27 Milyon Kat Daha Büyük Güneş Neden Yaratmıyor?
Bu sorunun yanıtı, gökyüzünde iki büyük cismin dansını ve yer çekimi güçlerini anlamaktan geçiyor.
Tüm bilgileri tekrar hatırlayacağımız nedenlerine bakalım.
Gelgitler, temel olarak Ay’ın Dünya üzerindeki yer çekimi tesiriyle oluşuyor.
Ay, Dünya’nın etrafında dönerken, yer çekimi gücüyle okyanusları kendine yanlışsız çekiyor ve böylece deniz düzeyinde yükselme meydana geliyor. Bu tesir, Ay’ın Dünya’ya yakın olduğu noktalarda daha besbelli ve bu bölgelere de “yüksek gelgit” deniyor.
Ay, Dünya’nın karşı tarafında da benzeri bir çekim gücü uyguluyor ve bu da okyanusların öbür tarafında bir yükselme yaratıyor.
Güneş’in tesiri var mı?
Aslında, Güneş de gelgitler üzerinde bir tesire sahip lakin bu tesir Ay’ınki kadar besbelli değil. Güneş, Ay’dan çok daha büyük ve güçlü bir yer çekimi kaynağı lakin Dünya’ya olan uzaklığı bu gücün tesirini azaltıyor.
Güneş’in yer çekimi, Ay’ın yer çekimine kıyasla çok daha geniş bir alana yayılıyor ve bu nedenle okyanusların üzerinde oluşturduğu çekim gücü daha az fark ediliyor. Güneş’in gelgitler üzerindeki tesiri, “günlük gelgitler” olarak bilinen daha küçük dalgalanmalar biçiminde kendini gösteriyor.
Rakamlarla bakacak olursak Güneş, Ay’dan 27 milyon kat daha büyük. Güneş’in Dünya’ya olan çekim kuvveti de Ay’ın Dünya’ya olandan 177 kat daha fazla. Şayet yalnızca mukayeseli kütlelerle gelgit olsaydı Güneş’in tesiri 27 milyon kat daha fazla belirli olurdu.
Ama burada Güneş’in Dünya’ya Ay’a nazaran 390 kat daha uzak olduğunu unutmamak gerek. Bu da gelgit için gerekli kuvveti 390³ kadar azaltıyor. Tüm bu şartlar sebebiyle de Güneş’in gelgit oluşturma kuvveti Ay’ın ortalama yarısı kadar oluyor.
Ay ve Güneş’in yer çekimi güçleri vakit zaman birleşerek daha büyük yahut daha küçük gelgitler yaratabilir.
Ay ve Güneş birebir hizaya geldiklerinde yani yeni ay yahut dolunay vakitlerinde, “bahar gelgiti” ismi verilen daha güçlü gelgitler oluşuyor. Bu durum, iki gök cisminin yer çekimi kuvvetlerinin birleşerek okyanusları daha fazla çekmesiyle meydana geliyor.
Benzer halde, Ay ve Güneş dik açı oluşturduğunda, “durgun gelgit” denilen daha zayıf gelgitler ortaya çıkıyor.
Güneş, Ay kadar gelgitler üzerinde bariz bir tesire sahip olmasa da gezegenimizdeki ömrün sürdürülebilmesi için hayati değere sahip.
