Anadolu’nun Kadim Öyküleri ve Çağdaş Sanatın Lisanı
Sanat, insanların dünyayı algılayış biçimlerini, köklerinden aldığı ilhamla harmanlayarak söz edebileceği en güçlü araçlardan biridir. Bu sanatçı da hayatını adadığı sanatsal seyahatinde köklerinden aldığı gücü, çocukluğundan itibaren biriktirdiği anılarla besleyerek bu dünyaya kendi izini bırakmaya çalışan bir yaratıcı olarak karşımıza çıkıyor. ERSİN PINAR’dan bahsedeyim; 1990 yılında Kırşehir’de doğan sanatkarın kıssası, aslında bir manada Anadolu’nun öyküsü. Farklı kültürlerin, lisanların ve geleneklerin iç içe geçtiği bir mahallede büyümesi, onun dünyaya bakışını ve sanata olan yaklaşımını derinden etkilemiş.
Babası Kürt, annesi ise yerleşik hayata geçmiş Yörüklerden olan sanatçı, iki kültürün de derin izlerini taşıyan bir ailede büyüdü.
Annesi, tabiatla olan özel bağı, günlük ritüelleri ve şaman bayanlarına mahsus bilgeliğiyle sanatkarın hayatında ve sanatında silinmez izler bırakmıştır. Bu şamanik kökler, sanatkarın çocukluğunda başlayan sembollere olan merakını ve tabiatla kurduğu ilgiyi şekillendiren en kıymetli ögelerden biridir. Mahalledeki farklı kültürlerin, lisanların ve inançların bir ortada yaşaması, sanatkarın iç dünyasında derin bir iz bırakmış; bu izler, sanatında da kendini göstermiştir. Sanatkarın çocukluğu, duvarlara asılı kilimlerdeki rengârenk motifler, meskendeki halılarda yer alan tavus kuşlu desenler ve dinlediği Kürtçe kılamlar, bozlaklar ve türkülerle şekillenmiş. Onun için mitoloji ve kadim kıssalarla birinci tanışma, tahminen de o çocukluk yıllarındaki bu imgelerle başlamıştır. Bu imgeler, onun sanatsal sözünün temel taşlarını oluşturmuş, sembollere olan ilgisini derinleştirmiştir.
Üniversitede mühendislik eğitimi almasına karşın, sanat her vakit onun hayatının merkezinde yer aldı. Mühendislik disiplininden aldığı analitik niyet yapısı, sanatsal yaratıcılığıyla birleşerek, onu kadim kıssaları çağdaş dünyaya taşıyan bir köprüye dönüştürdü. Sanatkarın yapıtlarında sıkça karşımıza çıkan semboller, bu öykülerin üniversal ve vakitsiz öğelerini yansıtarak, izleyiciyi derin bir fikir seyahatine davet ediyor.
Kadim öykülerden esinlenme süreciniz nasıl başladı? Bu kıssalarla birinci tanışmanız nasıl oldu ve onları sanatsal sözünüze nasıl entegre ettiniz?
Kadim kıssalardan esinlenme sürecim çocukluğuma dayanır. Çocukluğum sanatımı besleyen en büyük kaynak. Küçükken dinlediğim Kürtçe kılamlar, bozlaklar ve türküler kelamlı kültüre ilgimin başladığı yıllar oldu. Ayrıyeten televizyonda Herkül, Zeyna ve Hayvanların Efendisi üzere diziler vardı. Onları izleyerek büyüdüm. Herkül’ün 12 kuvvetli vazifesini heyecanla takip ettiğimi hatırlıyorum. Mitolojiyle birinci tanışmam bu periyotta oldu. Bunun yanı sıra konutumuzda bulunan halı ve kilimlerdeki desenler de görsel hafızamı beslediler. Küçükken gerek halleriyle gerekse renkleriyle ilgimi çeken kilim motiflerinin manalarını öğrendikçe beni daha çok içine aldı ve arkasındaki kıssaların peşine düştüm. Bu seyahatte beslendikçe öykülerin bendeki izdüşümü de sanatıma yansımakta.
Çalışmalarınızda kullandığınız öyküler hangi kültürlere, periyotlara yahut mitolojilere dayanıyor? Bu öyküler yapıtlarınızda nasıl bir rol oynuyor?
Çalışmalarımda kullandığım kıssaları Anadolu, Türk, Mezopotamya ve Akdeniz kültür ve mitolojisinden seçiyorum. Tema kimi vakit öyküyü okuduktan, duyduktan sonra bende uyandırdığı izlenim ile şekilleniyor, kimi vakit ise vermek istediğim iletinin öyküsü kesinlikle oluyor ve beni buluyor. Bazen de görsel olarak anlatılmış bir kıssayı kendi şeklimle tekrar yorumluyorum. Çalışmalarıma kemerli yapısı ve karolarıyla Akdeniz mimarisi, arkeolojik eserler de ilham olmakta.
Çalışmalarınızda mitoloji öykülerinden esinlenen semboller ve metaforlar kullanıyorsunuz. Sembollerin seçimi ve manası hakkında bize biraz bilgi verebilir misiniz?
Sembolleri seçerken anlatmak istediğim mevzuya nazaran seçiyorum. Kozmosta var olan her şeyin özünde bir olduğunu düşünüyorum ve bu da çalışmalarıma yansıyor. Bu çalışmamda hayat ağacı etrafında iki adet tavus kuşu resmettim. Hayat ağacı kadim pek çok kültürde bulunur. Kökleri yer altını, gövdesi yeryüzünü ve kısımları gökyüzünü temsil eder ve bu üç âlemi birbirine bağlar. Cihanın direğidir ve sonsuzluğun sembolüdür. Türk mitolojisinde Kıpçakların bu ağacın kovuğundan türemiş olduğundan bahsedilir. Kadim kültürlerde hayat ağacına refakat eden bir çift hayvan olur; aslan, leopar, dağ keçisi tavus kuşu vs. Tavus kuşu ebedi hayatı, tüylerinde bütün renkleri barındırdığı için bütünlüğü ve de cenneti simgeler. Tavus kuşunun kuyruğundaki desenleri ağacın meyvelerinden oluşturdum, bütünlüğe atfen. Güneş ve Ay’ı ise hayatı oluşturan eril ve dişiliğin simgesi olarak ekledim.
Hikayeleri görsel olarak tabir ederken hangi fotoğraf tekniklerini kullanıyorsunuz? Bu tekniklerin öykünün atmosferini, karakterlerini yahut duygusal temasını yansıtmasında nasıl bir rolü var?
Son vakitlerde çoğunlukla dijital fotoğraf teknikleri kullanıyorum. Bunun yanı sıra karakalem, suluboya, akrilik boya ve de linol baskı kullanıyorum. Renk skalasının genişliği, çizim araçlarının çeşitliliği ile dijital çizim yaparken anlatmak istediğim temayı daha kısa müddette ortaya koyabiliyorum. Bunun yanı sıra antik öykü yahut sembol anlatırken linol baskıyı tercih ettiğim de oluyor. Linolyum katmandan bıçaklar ile kalıp hazırlarken desenlerde bıçak izlerinin çıkması ve baskı sonrası boyanın homojen dağılmaması anlatmak istediğim temayı bütünlüyor.
Kadim kıssalar, çağdaş dünyada hâlâ geçerliliğini koruyor mu? Sizce bu kıssalar, çağdaş izleyicilere nasıl hitap ediyor?
Evet, hâlâ geçerli bu kıssalar. Zira isim değiştirse de insanların karşılaştığı durumlar, döngüler birebir. Örneğin, binlerce yıl evvel anlatılan öyküde Theseus elinde iki ucu da keskin olan baltasıyla canavar Minotoru öldürür. Günümüzde ise insanların karanlık-gölge yanlarıyla karşılaşıp onları aydınlığa çıkarma uğraşı birbirine misal problemlerdir. Theseus labirentte ilerlerken baltayı bir canavara bir kendine vuruyor ve bu sırada kendi de acı çekiyor öbür yandan insanın gölge yanıyla yüzleşmesi de bu biçimde sancılı bir süreçtir. Karanlıktan aydınlığa çıkabilmek, acı çekmeyi göze almayı gerektirir. Bu kıssalar çağdaş izleyicilere, anlatılanın onların da kıssası olduğunu hatırlatıyor defaatle…
Gelecekte üzerinde çalışmayı düşündüğünüz belli kadim kıssalar yahut mitler var mı? Bu kıssalarla hangi bahisleri keşfetmeyi planlıyorsunuz?
Şu sıralar dünya mitolojileri üzerine çalışıyorum. Maksadım dünya mitolojileri ortasındaki benzerlikler üzerine derinleşmek. Sonrasında ise Binbir Gece Masalları üzerine ağırlaşarak kıssaları kendi stilimle yorumlayıp fotoğraflarımla öyküler anlatmak istiyorum.
Sipariş fotoğrafların oluşum süreci?
Bana gelen talepleri stilime uygunluğu doğrultusunda kabul ediyorum. Tasarım sürecinde kendimi serbestçe tabir etmek istiyorum. Şanslıyım ki gelen talepler de stilim ve ilgi alanlarım doğrultusunda oluyor ve genelde benim de derinleşmek istediğim ya da beni de heyecanlandıran projeler oluyor. Durum bu türlü olunca da hazırlık süreci çok keyifli geçiyor.
Hazırlık sürecinde dizayna başlamadan o temayla ilgili akademik seviyede araştırmalar yapıyorum. Araştırma sürecimde fotoğraf, arkeoloji, edebiyat alanında tarama yaptıktan sonra topladığım datalar eşliğinde dizayna başlıyorum. Bazen tema işe başlamadan zihnimde beliriyor bazense araştırma sürecimde şekilleniyor. Her iki durumda da fotoğrafımın öyküsünü oluşturmak için uzun bir araştırma sürecinden geçiyorum.
Resimlerim için bana @mitya.atelier instagram hesabından ulaşabilirler…
Kendinize en yakın bulduğunuz bir öykü var mı?
Okuduğum kıssaların birçok beni etkiliyor ve onlarda kendimden bir kesim görüyorum. Lakin İkarus‘un Düşüşü kıssası beni en çok etkileyen öykülerden.
Özetle anlatmak gerekirse öykü İkarus ve babası Daedalus’un denizin ortasında bir labirente hapsedilişi ve babasının labirente düşen kuş tüylerini bal mumu ile birleştirip kanat yapmasıyla labirentten çıkmalarını anlatıyor. Babası uyarıyor uçmadan, “Çok alçaktan uçma deniz kanatlarını nemlendirir, uçamaz düşersin. Çok yüksekten de uçma, güneş mumu eritir uçamaz düşersin. İstikrarda kal, ölçülü ol.” diyor. Lakin İkarus uçtuktan sonra özgürlüğün verdiği heyecanla uçtukça uçuyor, yükseliyor güneşe yanlışsız ve sonunda kanatları eriyip denize düşerek ölüyor.
Hikâyeden pek çok soru doğuyor; insan nerede durmalı, büyüklerin kelamını dinlemeli miyiz yoksa kendi öykümüzü yazmak için kanat mı çırpmalıyız, istikrarda kalmak ismine potansiyelimizi kullanamazsak yaşadığımız hayat tatmin edici olacak mı, inançlı alanda kalıp riske girmeden yaşadım diyebilecek miyiz, tek bir hedef için başka her şeyi gözden çıkarmak ne kadar yanlışsız?.. üzere pek çok soru var. Bu öykü genel olarak İkarus’un düşüşü olarak isimlendirilir, bense İkarus‘un yükselişi diyorum. Zira istikrarda kalmak değil uçlarda yaşamak ve bu uğurda ölmek İkarus’u İkarus yaptı.
Ve bir söyleşinin daha sonuna geldik…
Ersin Pınar’ın çocukluğundan bu yana süregelen sanatsal serüvenini, kadim öykülerden nasıl ilham aldığını ve bu kıssaları sanatsal tabirine nasıl entegre ettiğini kendisinden dinledik. Ersin Pınar’dan sembollerin ve mitolojinin gücünü, çağdaş dünyanın karmaşasında nasıl anlamlandırabileceğimizi ve bu kadim öğelerin günümüz beşerlerine nasıl dokunabileceğini anlamaya çalıştık.
Mitoloji seyahati uzun ve keyifli bir yolculuktur….
Söyleşi için teşekkür ederim Ersin…
X
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
